Two Thousand Six Hundred Wells Complete The Water Needs Of Punekar
पुणे तिथे पाणी नव्हते उणे!
ब्रिटिश कालखंडात १८५१मध्ये तयार करण्यात आलेल्या नकाशातून शहराची वेगळ्या स्वरूपाची माहिती प्रथमच उजेडात आली असून, ७३ हजार लोकसंख्येसाठी तब्बल दोन हजार सहाशे विहिरी पुणेकरांच्या पाण्याची गरज भागवत असल्याचे समोर आले आहे.
Authored byआदित्य तानवडे | महाराष्ट्र टाइम्स27 Feb 2021, 4:03 pm
पुणे : ब्रिटिश कालखंडात १८५१मध्ये तयार करण्यात आलेल्या नकाशातून शहराची वेगळ्या स्वरूपाची माहिती प्रथमच उजेडात आली असून, ७३ हजार लोकसंख्येसाठी तब्बल दोन हजार सहाशे विहिरी पुणेकरांच्या पाण्याची गरज भागवत असल्याचे समोर आले आहे.
महाराष्ट्र टाइम्स.कॉमपुणे तिथे पाणी नव्हते उणे!
अमेरिकेतील इतिहास अभ्यासक मनोज दाणी यांनी हा नकाशा प्रकाशात आणला आहे. लंडन येथील ब्रिटिश लायब्ररी येथे हा नकाशा जतन करण्यात आला असून, १८५१मध्ये बॉम्बे इंजिनीअर्सच्या लेफ्टनंट स्टेनफोर्थ यांनी या नकाशाची निर्मिती केली आहे. ब्रिटिशांच्या काळात शहराची लोकसंख्याच नाही, तर तलाव, हौद, विहिरी, पाण्याचे नळ याची मोजदाद व्हायची. या नकाशामध्ये पुण्याच्या आकारमानासह शहरातील लोकसंख्या, शहरात उपलब्ध असलेल्या बैलगाड्या, गायी-म्हशी, घोडे यांची संख्याही नमूद केली आहे. पुण्यातील पेठांनुसार त्याचे वर्गीकरण करण्यात आले आहे. याशिवाय पुण्यातील तलाव, नाले, विहिरी यांचीही सविस्तर माहिती देण्यात आली आहे. शहरातील वस्ती, महत्त्वाचे वाडे, शेतजमीन, मुठा नदी, अशा अनेक गोष्टी नकाशात चिन्हांकित करून दाखवण्यात आल्या आहेत.
'नकाशामध्ये सोमवार ते रविवार पेठ आणि त्याबरोबर आजूबाजूला सदाशिव, नाना, गंज, भवानी, गणेश, नारायण या पेठांमध्ये किती लोकवस्ती होती, याची माहिती देण्यात आली आहे. याशिवाय तुळशीबाग येथील खासगीवाले यांची बाग, नाना फडणीसांची बाग, अलिबहाद्दर बाग, सारसबाग, शेजारील ससा बाग, थत्ते, गुपचूप, पटवर्धन बाग, शनिवार वाड्यातील पाण्याचे नळ, फडाचा चौक आणि माजघराच्या चौकातील हौद, याबद्दलची माहिती नकाशात आहे. या दुर्मीळ नकाशामुळे इतिहास अभ्यासकांना इंग्रजांच्या काळातील पुणे शहराचा अभ्यास करणे शक्य होणार आहे,' असे इतिहास अभ्यासक मनोज दाणी म्हणाले.
नकाशातील ठळक मुद्दे - १८५१मध्ये पुण्यात ३८ हजार १०४ पुरुष, तर ३५ हजार १०५ महिलांचे वास्तव्य.
- सर्वाधिक १० हजार ७०१ नागरिकांचे वास्तव्य शुक्रवार पेठेत. - पिण्याच्या पाण्यासाठी १२००, तर इतर वापरासाठी १४००पेक्षा अधिक विहिरी.
- आजच्या डेक्कन (म्हणजेच पूर्वीच्या भांबुर्डा) परिसरात नागरिकांचे वास्तव्य नाही.
...
लंडनमधील ब्रिटिश लायब्ररीत हा नकाशा जतन करण्यात आला आहे. त्या काळी इंग्रजांची जनगणना करण्याची पद्धत किती सूक्ष्म आणि उत्तम होती, याचे उत्तम उदाहरण म्हणजे हा नकाशा आहे. पुण्याच्या ब्रिटिशकालीन समाजजीवनाचा अभ्यास करण्यासाठी हा नकाशा उपयुक्त ठरेल.
We use cookies and other tracking technologies to provide services in line with the preferences you reveal while browsing the Website to show personalize content and targeted ads, analyze site traffic, and understand where our audience is coming from in order to improve your browsing experience on our Website. By continuing to browse this Website, you consent to the use of these cookies. If you wish to object such processing, please read the instructions described in our privacy policy/cookie policy.