काशीतील 'हे' चमत्कारिक मंदिर माहित्ये का?

काशीतील हे पुरातन मंदिर असून, या मंदिराचे बांधकाम सन १७६० मध्ये करण्यात आले आहे. बंगालची राणी भवानी यांनी या मंदिराची उभारणी केली होती. या मंदिराच्या निर्माणाला त्या काळात ५० हजार रुपयांचा खर्च आला होता. दुर्गा देवी मंदिरात बाबा भैरवनाथ, देवी सरस्वती, लक्ष्मी आणि काली मातेच्या मूर्ती असल्याचे पाहायला मिळते. दुर्गा देवीसह या देवतांचे दर्शन करणे अनिवार्य असल्याचे मानले जाते.

शुंभ आणि निशुंभ या दैत्यांचा वध केल्यानंतर दुर्गा देवीने या ठिकाणी निवास केला होता, अशी मान्यता आहे. दुर्गादेवी आदिकालापासून येथे विराजमान असून, आदि शक्ती स्वरूपातही ती येथे वास करते, असे म्हटले जाते. आदिकाळात काशी येथे केवळ तीन मंदिरे अस्तित्वात होती. एक म्हणजे काशी विश्वनाथ, दुसरे अन्नपूर्णा मातेचे आणि तिसरे दुर्गा देवीचे.

काशीतील दुर्गा देवी मंदिर परिसरात एक दुर्गा कुंड आहे. या कुंडाची एक रंजक कथा आहे. काशीचे राजा सुबाहू आपल्या पुत्रीच्या विवाहासाठी स्वयंवराची घोषणा करतात. मात्र, त्यापूर्वीच सुबाहू यांच्या पुत्रीला आपला विवाह राजकुमार सुदर्शन यांच्याशी झाल्याचे स्वप्न पडले. राजकुमारी यांनी ही गोष्ट राजा सुबाहू यांना सांगितली.

काशीच्या राजाने ही गोष्ट स्वयंवरासाठी जमलेल्या राज-महाराजांना सांगितली, तेव्हा त्यांनी राजकुमार सुदर्शन याला युद्धाचे आव्हान दिले. राजकुमार सुदर्शनने युद्धापूर्वी देवी भगवतीची प्रार्थना केली आणि विजयी होण्याचा आशिर्वाद मागितला. विनाशकारी युद्धात राजकुमार सुदर्शनने सर्व विरोधकांचा वध केला. या युद्धात देवी भगवती सुदर्शनच्या मदतीला धावून आल्याचे मानले जाते. या युद्धात एवढा रक्तपात झाला की, तेथे रक्ताचे कुंड तयार झाले. यालाच दुर्गाकुंड म्हटले जाते. यानंतर राजकुमार सुदर्शनचा विवाह राजकुमारीशी झाला.

पौराणिक मान्यतेनुसार, ज्या ठिकाणी देवी स्वतः प्रकट होते, तेथे चिन्हांची पूजा केली जाते. हे दुर्गा देवीचे मंदिरही अशाच मंदिरांपैकी एक आहे. या मंदिरात दुर्गा देवीच्या पादुकांची पूजा केली जाते. काशीतील हे दुर्गा मंदिर बीसा यंत्रावर आधारित आहे. बीसा म्हणजे वीस कोनी संरचना. या संरचनेवर मंदिर बांधण्यात आले आहे.