प्रश्न
मी केंद्र सरकारच्या सेवेतून फेब्रुवारी २०१५ मध्ये निवृत्त झाले. निवृत्तीसमयी मला ग्रॅच्युइटीची रक्कम १० लाख रुपये व प्रॉव्हिडन्ट फंडाचे नऊ लाख रुपये मिळाले. ग्रॅच्युइटी व प्रॉव्हिडन्ट फंड करमुक्त असल्यामुळे २०१५-१६ या वर्षी प्राप्तिकरातून सूट मिळाली. मी ग्रॅच्युइटी व प्रॉव्हिडन्ट फंडाच्या रकमेतून १५ लाख रुपयांची मुदतठेव केली. त्यावर मिळालेल्या व्याजावर मला आर्थिक वर्ष २०१६-१७ व २०१७-१८ या करनिर्धारण वर्षात प्राप्तिकर भरावा लागला. माझा प्रश्न असा की, ग्रॅच्युइटी व प्रॉव्हिडन्ट फंडाच्या व्याजावर प्राप्तिकर भरावा लागतो का? असल्यास किती टक्के? तसेच विवरणपत्र भरणे आवश्यक आहे का?
- के. डी. बोरोले, भुसावळ
उत्तर
सेवानिवृत्तीच्या वेळेस मिळणारी ग्रॅच्युइटी व पीएफची रक्कम जरी करमुक्त असली तरी भविष्यात सदर रकमेची गुंतवणूक केल्यास त्यावर मिळणारे व्याज किंवा उत्पन्न हे करपात्र असते. त्यासाठी स्वतंत्र सूट मिळत नाही. करपात्र उत्पन्नात सदर व्याजाचा इतर उत्पन्न म्हणून समावेश करावा. ज्येष्ठ नागरिकांना तीन लाख रुपयांपर्यंतचे उत्पन्न करमुक्त असते. त्यापेक्षा जास्त करपात्र उत्पन्न असल्यास प्राप्तिकर व त्याचे विवरणपत्र भरावे लागेल.
प्रश्न
मी १९८१ मध्ये इस्ट इंडिया हॉटेल लिमिटेडचे प्रत्येकी १०० रुपयांचे १० परिवर्तनीय (कन्व्हर्टिबल) ऋणपत्रे (डिबेन्चर्स) घेतली होती. त्याचे मला एक पंचमांश बागाचे शेअर्स मिळाले. या डिबेन्चर्सची मुदत १० वर्षे होती. माझे डिबेन्चर सर्टिफिकेट काही कारणांनी हरवले. त्यामुळे मला मुदत संपल्याचे कळले नाही. तसे कंपनीला कळवून डुप्लिकेट सर्टिफिकेट देण्याची कंपनीला मी विनंती केली. कंपनीने मला कळवले की, ‘तुमचे पैसे मुदत संपल्याने ‘अनक्लेम्ड डिपॉझिट’ म्हणून जप्त केले आहेत व दुसऱ्या खात्यावर जमा केले आहेत. त्यामुळे तुम्हाला पैसे परत मिळणार नाहीत.’ कंपनीचे हे वर्तन कितपत योग्य आहे? मला कंपनीने डिबेन्चर्सची मुदत संपल्यावर कोणतेही पत्र पाठवले नव्हते. माझा बँक खाते क्रमांक कंपनीकडे होता. त्यामुळे मुदतपूर्तीनंतर माझ्या बँक खात्यावर डिबेन्चर्सचे पैसे कंपनीने जमा का केले नाहीत? आता मी रक्कम कशी परत मिळवावी?
- शां. श्री. कुलकर्णी, कोल्हापूर
उत्तर
आपण कंपनीसोबत योग्य तो पत्रव्यवहार करून आपली रक्कम इन्व्हेस्टर फंडात जमा झाली आहे का ते तपासून घ्यावे. जर तेथे ही रक्कम जमा झाली असेल तर या www.iepf.gov.in संकेतस्थळाला भेट देऊन परताव्याची माहिती योग्य त्या फॉर्ममध्ये भरून परतावा घ्यावा.
मी केंद्र सरकारच्या सेवेतून फेब्रुवारी २०१५ मध्ये निवृत्त झाले. निवृत्तीसमयी मला ग्रॅच्युइटीची रक्कम १० लाख रुपये व प्रॉव्हिडन्ट फंडाचे नऊ लाख रुपये मिळाले. ग्रॅच्युइटी व प्रॉव्हिडन्ट फंड करमुक्त असल्यामुळे २०१५-१६ या वर्षी प्राप्तिकरातून सूट मिळाली. मी ग्रॅच्युइटी व प्रॉव्हिडन्ट फंडाच्या रकमेतून १५ लाख रुपयांची मुदतठेव केली. त्यावर मिळालेल्या व्याजावर मला आर्थिक वर्ष २०१६-१७ व २०१७-१८ या करनिर्धारण वर्षात प्राप्तिकर भरावा लागला. माझा प्रश्न असा की, ग्रॅच्युइटी व प्रॉव्हिडन्ट फंडाच्या व्याजावर प्राप्तिकर भरावा लागतो का? असल्यास किती टक्के? तसेच विवरणपत्र भरणे आवश्यक आहे का?
- के. डी. बोरोले, भुसावळ
उत्तर
सेवानिवृत्तीच्या वेळेस मिळणारी ग्रॅच्युइटी व पीएफची रक्कम जरी करमुक्त असली तरी भविष्यात सदर रकमेची गुंतवणूक केल्यास त्यावर मिळणारे व्याज किंवा उत्पन्न हे करपात्र असते. त्यासाठी स्वतंत्र सूट मिळत नाही. करपात्र उत्पन्नात सदर व्याजाचा इतर उत्पन्न म्हणून समावेश करावा. ज्येष्ठ नागरिकांना तीन लाख रुपयांपर्यंतचे उत्पन्न करमुक्त असते. त्यापेक्षा जास्त करपात्र उत्पन्न असल्यास प्राप्तिकर व त्याचे विवरणपत्र भरावे लागेल.
प्रश्न
मी १९८१ मध्ये इस्ट इंडिया हॉटेल लिमिटेडचे प्रत्येकी १०० रुपयांचे १० परिवर्तनीय (कन्व्हर्टिबल) ऋणपत्रे (डिबेन्चर्स) घेतली होती. त्याचे मला एक पंचमांश बागाचे शेअर्स मिळाले. या डिबेन्चर्सची मुदत १० वर्षे होती. माझे डिबेन्चर सर्टिफिकेट काही कारणांनी हरवले. त्यामुळे मला मुदत संपल्याचे कळले नाही. तसे कंपनीला कळवून डुप्लिकेट सर्टिफिकेट देण्याची कंपनीला मी विनंती केली. कंपनीने मला कळवले की, ‘तुमचे पैसे मुदत संपल्याने ‘अनक्लेम्ड डिपॉझिट’ म्हणून जप्त केले आहेत व दुसऱ्या खात्यावर जमा केले आहेत. त्यामुळे तुम्हाला पैसे परत मिळणार नाहीत.’ कंपनीचे हे वर्तन कितपत योग्य आहे? मला कंपनीने डिबेन्चर्सची मुदत संपल्यावर कोणतेही पत्र पाठवले नव्हते. माझा बँक खाते क्रमांक कंपनीकडे होता. त्यामुळे मुदतपूर्तीनंतर माझ्या बँक खात्यावर डिबेन्चर्सचे पैसे कंपनीने जमा का केले नाहीत? आता मी रक्कम कशी परत मिळवावी?
- शां. श्री. कुलकर्णी, कोल्हापूर
उत्तर
आपण कंपनीसोबत योग्य तो पत्रव्यवहार करून आपली रक्कम इन्व्हेस्टर फंडात जमा झाली आहे का ते तपासून घ्यावे. जर तेथे ही रक्कम जमा झाली असेल तर या www.iepf.gov.in संकेतस्थळाला भेट देऊन परताव्याची माहिती योग्य त्या फॉर्ममध्ये भरून परतावा घ्यावा.