माधुरी पाटील, सिंहगड रोड
आईचं घर सोलापूर इथल्या नव्या पेठेतील घर म्हणजे आयुष्यातील प्रेमाचं, सुखाचं, वात्सल्याचं घर होतं. वडिलोपार्जित घर जुन्या पद्धतीचं होतं. दरवाजा लहान; पण आतून ऐसपैस असं घर. अंगणात नारळ, पारिजातकाचं झाड होतं. सकाळी पारिजातकाच्या फुलांचा सडा अंगणभर पडायचा. मी ती नाजूक फुलं वेचून अंगण झाडायचे. फुलांच्या सुगंधानं मन आनंदित व्हायचं. शेजारच्या गवळ्यांच्या वाड्यातून शेण आणून अंगणभर सडा टाकून त्यावर पांढरी शुभ्र रांगोळी काढायचे. वारा सुटला, की नारळ खाली पडत, ते आम्ही भावंडं गोळा करायचो. त्यातील गोड पाणी आळीपाळीनं प्यायचो. घरच्या नारळाच्या गोड वड्या, नारळीभात, कधी चटणी मिळायची.
अंगणातून उंच पायऱ्यांवर आमचं घर होतं. पहिल्यांदा फक्त दोन खोल्या होत्या. नंतर वडिलांनी पुढील जागेत सिमेंटचा मोठा हॉल बांधला. नंतर त्याच्यावर दोन खोल्या बांधल्या गेल्या. त्यामुळे अभ्यासाला, झोपायला आम्हा भावंडांना भरपूर जागा झाली. घरी पाटा-वरवंटा होता. सणादिवशी आई त्यावर पुरण वाटायची. मऊ लुसलुशीत पुरणाच्या पोळा मिळायच्या, ओल्या डाळीची चटणी वाटली जायची पाट्यावर. मुली बाळंत झाल्या, की बाळाच्या बारशादिवशी वरवंट्याला झबलं टोपडं घालून पाळण्यात झोपण्याचा मान मिळायचा. घरी दगडी जातं होतं. आई पहाटे उठून गाणं म्हणत. जात्यावर दळण दळायची. लोखंडी खलबत्ता होता, जमिनीत रोवलेलं उखळ होतं. त्यात तांदळाचा पांढराशुभ्र भात, खलबत्त्यात तेल सुटेपर्यंत कुटलेली शेंगदाण्याची चटणी मिळायची.
नंतर स्वयंपाकघरात मोठा ओटा बांधला, त्या ओट्याखाली एका बाजूला देवघर केलं. तिथं चोवीस तास तेवणारा नंदादीप असे. माझे वडील नित्यनियमानं देवपूजा करायचे. अंगणात मोठं बाथरूम होतं, नळ होता, हौद होता. जवळच धुण्यासाठी सखोल फरशी होती. त्यावर चौकोनी मोठा घडीव दगड होता. नारळ आणि पारिजातकाच्या झाडाला दोरी बांधून त्यावर धुणं वाळत घातलं जायचं.
माझे थोरले काका काकू आणि त्यांची मुलं पुढील बाजूस राहत. मधल्या जागेत मधल्या काकू त्यांची मुलं राहत. घरावर मोठी गच्ची होती. त्यावर जाण्यासाठी जीना होता. त्या गच्चीवर चांदण्यारात्री आम्ही सर्व भावंडं आणि काका काकूची मुलं अंगतपंगत करत असू, पत्ते खेळणं, गाण्याच्या भेंड्या आणि उन्हाळ्यात रात्री गच्चीवर झोपत असू.
सुट्टीच्या दिवशी आमच्या घरी सर्व मैत्रिणी मिळून काचा कवड्या, गजगे, पत्ते, लंगडी, लंपडाव खेळत असू. नागपंचमी फेर धरला जायचा. नवरात्रात हादगा होत असे. मध्ये पाटावर हत्तीचं चित्र काढून त्याभोवती फेर धरून गाणी म्हणायची. प्रत्येकानं खिरापत आणायची आणि ओळखायची. आजच्या मुलींना फ्लॅट संस्कृती असल्यानं अशा खेळण्यातील आनंद मिळत नाही.
दिवाळी जवळ आली, की आईचे फराळाचे पदार्थ करण्याची गडबड असायची. कुरकुरीत चकली, खमंग चिवडा, कडबोळी, करंज्या, बेसनाचे लाडू असे पदार्थ आई करायची. आता आम्हा सर्व बहिण-भावंडांची लग्नं झाली. भावांनी नवीन जागा घेऊन घर बांधलं. आईच्या या घरात पुढील बाजूस इलेक्ट्रिकचं मोठं दुकान सुरू केलं आहे. आज आम्ही सर्व भावंडं सुखात आहोत; पण आईच्या घराला विसरू शकत नाही.
आईचं घर सोलापूर इथल्या नव्या पेठेतील घर म्हणजे आयुष्यातील प्रेमाचं, सुखाचं, वात्सल्याचं घर होतं. वडिलोपार्जित घर जुन्या पद्धतीचं होतं. दरवाजा लहान; पण आतून ऐसपैस असं घर. अंगणात नारळ, पारिजातकाचं झाड होतं. सकाळी पारिजातकाच्या फुलांचा सडा अंगणभर पडायचा. मी ती नाजूक फुलं वेचून अंगण झाडायचे. फुलांच्या सुगंधानं मन आनंदित व्हायचं. शेजारच्या गवळ्यांच्या वाड्यातून शेण आणून अंगणभर सडा टाकून त्यावर पांढरी शुभ्र रांगोळी काढायचे. वारा सुटला, की नारळ खाली पडत, ते आम्ही भावंडं गोळा करायचो. त्यातील गोड पाणी आळीपाळीनं प्यायचो. घरच्या नारळाच्या गोड वड्या, नारळीभात, कधी चटणी मिळायची.
अंगणातून उंच पायऱ्यांवर आमचं घर होतं. पहिल्यांदा फक्त दोन खोल्या होत्या. नंतर वडिलांनी पुढील जागेत सिमेंटचा मोठा हॉल बांधला. नंतर त्याच्यावर दोन खोल्या बांधल्या गेल्या. त्यामुळे अभ्यासाला, झोपायला आम्हा भावंडांना भरपूर जागा झाली. घरी पाटा-वरवंटा होता. सणादिवशी आई त्यावर पुरण वाटायची. मऊ लुसलुशीत पुरणाच्या पोळा मिळायच्या, ओल्या डाळीची चटणी वाटली जायची पाट्यावर. मुली बाळंत झाल्या, की बाळाच्या बारशादिवशी वरवंट्याला झबलं टोपडं घालून पाळण्यात झोपण्याचा मान मिळायचा. घरी दगडी जातं होतं. आई पहाटे उठून गाणं म्हणत. जात्यावर दळण दळायची. लोखंडी खलबत्ता होता, जमिनीत रोवलेलं उखळ होतं. त्यात तांदळाचा पांढराशुभ्र भात, खलबत्त्यात तेल सुटेपर्यंत कुटलेली शेंगदाण्याची चटणी मिळायची.
नंतर स्वयंपाकघरात मोठा ओटा बांधला, त्या ओट्याखाली एका बाजूला देवघर केलं. तिथं चोवीस तास तेवणारा नंदादीप असे. माझे वडील नित्यनियमानं देवपूजा करायचे. अंगणात मोठं बाथरूम होतं, नळ होता, हौद होता. जवळच धुण्यासाठी सखोल फरशी होती. त्यावर चौकोनी मोठा घडीव दगड होता. नारळ आणि पारिजातकाच्या झाडाला दोरी बांधून त्यावर धुणं वाळत घातलं जायचं.
माझे थोरले काका काकू आणि त्यांची मुलं पुढील बाजूस राहत. मधल्या जागेत मधल्या काकू त्यांची मुलं राहत. घरावर मोठी गच्ची होती. त्यावर जाण्यासाठी जीना होता. त्या गच्चीवर चांदण्यारात्री आम्ही सर्व भावंडं आणि काका काकूची मुलं अंगतपंगत करत असू, पत्ते खेळणं, गाण्याच्या भेंड्या आणि उन्हाळ्यात रात्री गच्चीवर झोपत असू.
सुट्टीच्या दिवशी आमच्या घरी सर्व मैत्रिणी मिळून काचा कवड्या, गजगे, पत्ते, लंगडी, लंपडाव खेळत असू. नागपंचमी फेर धरला जायचा. नवरात्रात हादगा होत असे. मध्ये पाटावर हत्तीचं चित्र काढून त्याभोवती फेर धरून गाणी म्हणायची. प्रत्येकानं खिरापत आणायची आणि ओळखायची. आजच्या मुलींना फ्लॅट संस्कृती असल्यानं अशा खेळण्यातील आनंद मिळत नाही.
दिवाळी जवळ आली, की आईचे फराळाचे पदार्थ करण्याची गडबड असायची. कुरकुरीत चकली, खमंग चिवडा, कडबोळी, करंज्या, बेसनाचे लाडू असे पदार्थ आई करायची. आता आम्हा सर्व बहिण-भावंडांची लग्नं झाली. भावांनी नवीन जागा घेऊन घर बांधलं. आईच्या या घरात पुढील बाजूस इलेक्ट्रिकचं मोठं दुकान सुरू केलं आहे. आज आम्ही सर्व भावंडं सुखात आहोत; पण आईच्या घराला विसरू शकत नाही.