स्त्रियांमधील रक्तस्रावाच्या समस्या

- डॉ. गंधाली देवरुखकर-पिल्लई, स्त्रीरोगतज्ज्ञ

महाराष्ट्र टाइम्स.कॉम

गर्भाशयातून होणारा अस्वाभाविक रक्तस्राव म्हणजे काय?

गर्भाशयातून होणारा अस्वाभाविक रक्तस्राव म्हणजे योनीमार्गाद्वारे होणारा खूपच जास्त रक्तस्राव होय. हा मासिक पाळीच्या चक्रादरम्यान कधीही होऊ शकतो.

गर्भाशयाशी संबंधित रक्तस्रावाची लक्षणे

दोन मासिक पाळींदरम्यान अधूनमधून योनीमार्गातून होणारा रक्तस्राव हे गर्भाशयाशी संबंधित अस्वाभाविक रक्तस्रावाचे एक लक्षण आहे. मासिक पाळीदरम्यान खूप जास्त रक्तस्राव होणेही अस्वाभाविक रक्तस्रावाचे लक्षण समजले जाते. मासिक पाळीदरम्यान खूप जास्त रक्तस्राव आणि/किंवा ७ दिवसांहून अधिक काळापर्यंत चालणारा रक्तस्राव याला मेनोऱ्हेजिया असे म्हटले जाते. उदाहरणार्थ, एक तासात होणारा रक्तस्राव शोषण्यासाठी एक किंवा त्याहून अधिक सॅनिटरी पॅड किंवा टॅम्पून्सची गरज भासणे.

अस्वाभाविक रक्तस्रावाची कारणे काय?

गर्भाशयातून अस्वाभाविक रक्तस्राव होण्यास अनेक गोष्टी जबाबदार आहेत. गर्भारावस्था हे एक नेहमी आढळणारे कारण आहे. गर्भाशयातील पोलिप्स किंवा फायब्रॉइड्स (लहान किंवा मोठ्या वाढलेल्या गाठी) यांच्यामुळेही रक्तस्राव होऊ शकतो. क्वचित थायरॉइडच्या समस्येमुळे, गर्भाशयमुख अर्थात सर्व्हिक्सला झालेल्या प्रादुर्भावामुळे किंवा गर्भाशयाच्या कॅन्सरमुळेही अस्वाभाविक रक्तस्राव होऊ शकतो. बहुतेक स्त्रियांमध्ये हार्मोन्सच्या असंतुलनामुळे गर्भाशयातून अस्वाभाविक रक्तस्राव होतो. हार्मोन्सच्या कारणामुळे गर्भाशयातून रक्तस्राव होत असेल तर डॉक्टर या समस्येला डिसफंक्शनल युटेराइन ब्लीडिंग किंवा डीयूबी म्हणतात. हार्मोन्सच्या असंतुलनामुळे अस्वाभाविक रक्तस्राव होणे सहसा पौगंडावस्थेतील मुलींमध्ये किंवा रजोनिवृत्ती (मेनोपॉज) जवळ आलेल्या स्त्रियांमध्ये आढळते.

गर्भाशयातून अस्वाभाविक रक्तस्रावाला कारणीभूत असलेल्या या काही थोड्या समस्या आहेत. या समस्या कोणत्याही वयात निर्माण होऊ शकतात पण गर्भाशयातून होणाऱ्या अस्वाभाविक रक्तस्रावाचे संभाव्य कारण तुमच्या वयावर अवलंबून असते.

तरुण स्त्रिया व पौगंडावस्थेतील मुलींमध्ये होणाऱ्या अस्वाभाविक रक्तस्रावाचे कारण म्हणजे गर्भारावस्था. सामान्यत: गरोदरपणाच्या सुरुवातीच्या काही महिन्यांत अनेक स्त्रियांना विचित्र रक्तस्राव होतो. काही गर्भनिरोधक गोळ्या किंवा इंट्रायुटेराइन उपकरणांमुळेही (आययूडी) अस्वाभाविक रक्तस्राव होऊ शकतो.

शरीरातील इस्ट्रोजनपासून निर्माण होणारे गर्भाशयाचे अस्तर (याला एण्डोमेट्रिअम असे म्हणतात) खूप घट्ट होईपर्यंत वाढते. मासिक पाळीच्या काळात जेव्हा हे अस्तर शरीरातून बाहेर टाकले जाते, तेव्हा प्रचंड प्रमाणात रक्तस्राव होतो. हार्मोन्समधील असंतुलनामुळे हे अस्तर नेमके कधी बाहेर टाकायचे हेही तुमच्या शरीराला कळत नाही. त्यामुळे मासिक पाळीनंतर मध्येमध्येही अनियमितपणे रक्तस्राव होत राहतो.