>> डॉ. अजय बजाज , न्यूरोसर्जन
लहान मुलांमधील ब्रेन ट्यूमरमध्ये मेंदूमध्ये किंवा त्यातील उती आणि सभोवतीच्या भागामध्ये पेशींची अनिर्बंध वाढ होते. पीडिअॅट्रिक ब्रेन ट्यूमर्सचे अनेक प्रकार आहेत. काही ट्यूमर्स हे नॉन-कॅन्सरस (बेनाइन) असतात, तर काही कॅन्सरचे असतात (मॅलिग्नन्ट). ट्यूमर कोणत्या प्रकारचा आहे, मेंदूच्या कुठल्या भागात आहे, किती पसरला आहे, मुलाचे वय काय आहे आणि त्यांचे एकूण आरोग्य कसे आहे, यावर हा ट्यूमर बरा होण्याची वा त्यावर उपचार होण्याची शक्यता अवलंबून असते.
या लक्षणांकडे लक्ष ठेवावे-
पीडीअॅट्रिक ब्रेन ट्यूमरची लक्षणे त्याचा आकार, प्रकार आणि त्याचे स्थान यानुसार वेगवेगळी असू शकतात. ट्यूमरमुळे एखादी नस दबली गेली किंवा मेंदूच्या काही विशिष्ट भागाला इजा झाली, तर लक्षणे आढळून येऊ शकतात.
सर्वसामान्यपणे आढळून येणारी लक्षणे
डोकेदुखी, विशेषत: सकाळच्या वेळी बळावणारी डोकेदुखी
सतत मळमळणे किंवा उलट्या होणे
बोलणे, पाहणे किंवा ऐकण्याच्या क्षमतेत बदल होणे
चालताना किंवा उभे राहताना तोल जाणे
स्मरणशक्तीमध्ये गडबड होणे
स्नायू लचकणे किंवा त्यांना हिसका बसणे (आकडी येणे किंवा आचके)
पायांमध्ये बधीरता किंवा झिणझिण्या येणे
वैद्यकीय उपचार
या प्रकारच्या ट्यूमरवरील उपचार हे त्या ट्यूमरचा प्रकार, आकार आणि स्थान यावर अवलंबून असतात. त्यामुळे डॉक्टरांना इमेजिंग चाचण्या किंवा एमआरआयची खूप मदत होते. मुलाला ब्रेन ट्यूमर असल्याची शंका आल्यास, डॉक्टर अनेक चाचण्या आणि तपासण्या करून घेण्याचा सल्ला देतात, जेणेकरून रोगाचे निदान होण्यास मदत होईल व तातडीने उपचार सुरू करता येतील. इमेजिंगच्या बरोबरीनेच, मुलाची न्यूरोलॉजिकल चाचणी, बायोप्सी इत्यादी तपासण्याही करून घ्याव्या लागतात. सर्वसाधारणपणे लहान मुलांसाठी शस्त्रक्रियेचा पर्याय प्राधान्याने वापरला जातो. शस्त्रक्रिया करून संपूर्ण ट्यूमर किंवा त्याचा अधिकाधिक भाग काढून टाकला जातो.
ब्रेन ट्यूमरवरील उपचारांसाठी उपलब्ध इतर पर्यायी पद्धती पुढीलप्रमाणे-
केमोथेरपी- यात कॅन्सरवरील औषधांचा समावेश असतो.
रेडिएशन थेरपी- यात कॅन्सरग्रस्त पेशींना मारण्यासाठी किंवा आक्रसण्यासाठी त्यांच्यावर तीव्र ऊर्जेच्या किरणांचा मारा केला जातो.
प्रोटॉन बीम थेरपी- यात ब्रेन ट्यूमरच्या विशिष्ट जागेवर रेडिएशनचे हाय टार्गेटेड डोस दिले जातात. त्यामुळे इतर निरोगी पेशींना रेडिएशनचा कमीत कमी प्रादुर्भाव होतो.
यावर लक्ष ठेवा
ब्रेन सर्जरीनंतर मुलाकडे बारकाईने लक्ष देणे ही मुख्य गोष्ट आहे. खेळताना किंवा पलंगावरून पडल्यामुळे त्यांच्या डोक्याला मार लागू शकतो. अशा गोष्टी टाळणे महत्त्वाचे आहे. नंतर उपचार करण्यापेक्षा त्यांना प्रतिबंध करायला हवा. मोबाइल किंवा टॅबलेटसारख्या रेडिएशनच्या वापरापासून मुलांना दूर ठेवायला हवे.
लहान मुलांमधील ब्रेन ट्यूमरमध्ये मेंदूमध्ये किंवा त्यातील उती आणि सभोवतीच्या भागामध्ये पेशींची अनिर्बंध वाढ होते. पीडिअॅट्रिक ब्रेन ट्यूमर्सचे अनेक प्रकार आहेत. काही ट्यूमर्स हे नॉन-कॅन्सरस (बेनाइन) असतात, तर काही कॅन्सरचे असतात (मॅलिग्नन्ट). ट्यूमर कोणत्या प्रकारचा आहे, मेंदूच्या कुठल्या भागात आहे, किती पसरला आहे, मुलाचे वय काय आहे आणि त्यांचे एकूण आरोग्य कसे आहे, यावर हा ट्यूमर बरा होण्याची वा त्यावर उपचार होण्याची शक्यता अवलंबून असते.
या लक्षणांकडे लक्ष ठेवावे-
पीडीअॅट्रिक ब्रेन ट्यूमरची लक्षणे त्याचा आकार, प्रकार आणि त्याचे स्थान यानुसार वेगवेगळी असू शकतात. ट्यूमरमुळे एखादी नस दबली गेली किंवा मेंदूच्या काही विशिष्ट भागाला इजा झाली, तर लक्षणे आढळून येऊ शकतात.
सर्वसामान्यपणे आढळून येणारी लक्षणे
डोकेदुखी, विशेषत: सकाळच्या वेळी बळावणारी डोकेदुखी
सतत मळमळणे किंवा उलट्या होणे
बोलणे, पाहणे किंवा ऐकण्याच्या क्षमतेत बदल होणे
चालताना किंवा उभे राहताना तोल जाणे
स्मरणशक्तीमध्ये गडबड होणे
स्नायू लचकणे किंवा त्यांना हिसका बसणे (आकडी येणे किंवा आचके)
पायांमध्ये बधीरता किंवा झिणझिण्या येणे
वैद्यकीय उपचार
या प्रकारच्या ट्यूमरवरील उपचार हे त्या ट्यूमरचा प्रकार, आकार आणि स्थान यावर अवलंबून असतात. त्यामुळे डॉक्टरांना इमेजिंग चाचण्या किंवा एमआरआयची खूप मदत होते. मुलाला ब्रेन ट्यूमर असल्याची शंका आल्यास, डॉक्टर अनेक चाचण्या आणि तपासण्या करून घेण्याचा सल्ला देतात, जेणेकरून रोगाचे निदान होण्यास मदत होईल व तातडीने उपचार सुरू करता येतील. इमेजिंगच्या बरोबरीनेच, मुलाची न्यूरोलॉजिकल चाचणी, बायोप्सी इत्यादी तपासण्याही करून घ्याव्या लागतात. सर्वसाधारणपणे लहान मुलांसाठी शस्त्रक्रियेचा पर्याय प्राधान्याने वापरला जातो. शस्त्रक्रिया करून संपूर्ण ट्यूमर किंवा त्याचा अधिकाधिक भाग काढून टाकला जातो.
ब्रेन ट्यूमरवरील उपचारांसाठी उपलब्ध इतर पर्यायी पद्धती पुढीलप्रमाणे-
केमोथेरपी- यात कॅन्सरवरील औषधांचा समावेश असतो.
रेडिएशन थेरपी- यात कॅन्सरग्रस्त पेशींना मारण्यासाठी किंवा आक्रसण्यासाठी त्यांच्यावर तीव्र ऊर्जेच्या किरणांचा मारा केला जातो.
प्रोटॉन बीम थेरपी- यात ब्रेन ट्यूमरच्या विशिष्ट जागेवर रेडिएशनचे हाय टार्गेटेड डोस दिले जातात. त्यामुळे इतर निरोगी पेशींना रेडिएशनचा कमीत कमी प्रादुर्भाव होतो.
यावर लक्ष ठेवा
ब्रेन सर्जरीनंतर मुलाकडे बारकाईने लक्ष देणे ही मुख्य गोष्ट आहे. खेळताना किंवा पलंगावरून पडल्यामुळे त्यांच्या डोक्याला मार लागू शकतो. अशा गोष्टी टाळणे महत्त्वाचे आहे. नंतर उपचार करण्यापेक्षा त्यांना प्रतिबंध करायला हवा. मोबाइल किंवा टॅबलेटसारख्या रेडिएशनच्या वापरापासून मुलांना दूर ठेवायला हवे.