स्तनाच्या कर्करोगाचं प्रमाण वाढतंय!

डॉ. भारत भोसले, कर्करोगतज्ज्ञ

जगभरात विशेषतः भारतासारख्या मध्यम उत्पन्न गटातील देशांमध्ये स्तनाच्या कर्करोगाचं प्रमाण वाढल्याचं दिसतं. मात्र शहरी आणि ग्रामीण भागातील महिलांमध्ये याचं प्रमाण भिन्न आहे. मुंबई शहरामध्ये दरवर्षी, एक लाख महिलांमागे स्तन कर्करोगाचे सुमारे ३० नवीन रुग्ण आढळून येतात तर ग्रामीण महाराष्ट्रात हे प्रमाण, वर्षाकाठी एक लाख महिलांमागे आठ एवढे आहे. सध्याचा कल असं दर्शवतो की, साधारण चाळीशीनंतर स्तनाच्या कर्करोगाच्या विळख्यात सापडणाऱ्या महिला आता तिशीच्या आसपासच कर्करोगाला बळी पडत आहेत. प्रामुख्याने, बदललेली जीवनशैली हे यामागचं मुख्य कारण आहे. सुमारे ५ टक्के रुग्णांना हा कर्करोग अनुवांशिकतेने होतो, कारण दोघांपैकी एका पालकांकडून रुग्णांच्या जनुकांमध्ये त्याचं संक्रमण होतं. साधारणपणे या कुटुंबांमध्ये कर्करोगाच्या विळख्यात अनेक सदस्य ओढले जातात, तेही तुलनेने तरुण वयातच आणि दोन्ही स्तनांना कर्करोगाची लागण झाल्याचं दिसून आलंय.

स्तनाच्या कर्करोगाचं उशीरा निदान होणं, हा मुख्य काळजीचा विषय आहे. अनेक तरुण मुली ज्यांना स्तनाचा कर्करोग झाल्याचं दिसून येतं, त्यांच्याकडून या आजाराच्या प्राथमिक लक्षणांकडे दुर्लक्ष झाल्याचं दिसतं, जसं की स्तनात गाठ होणं वा स्तनातून एरवी न होणारा स्राव होणं वा स्तनाग्रांच्या त्वचेमध्ये झालेले बदल लक्षात येणं.

स्तनाचा कर्करोग: का, केव्हा आणि कसा?
महिलांमध्ये होणाऱ्या कर्करोगांमध्ये स्तनाचा कर्करोग अगदी सामान्यपणे आढळतो. स्तनाच्या कर्करोगाची सुरुवात साधारणपणे, स्तनात एखादी छोटी गाठ जी अनेक केसेसमध्ये वेदनारहित असते, त्याने होते. यावर वेळीच इलाज न झाल्यास हळूहळू शरीराच्या इतर भागात कर्करोग पसरतो. येथे याची नोंद घ्यायला हवी की, पहील्या पातळीवर निदान झालेल्या कर्करोगाचे बरं होण्याचं प्रमाण जवळपास ९५ टक्के आहे. याबाबतची भारतातली आकडेवारी धोक्याची घंटा वाजवणारी आहे. कदाचित २०२५ सालापर्यंत स्तनाच्या कर्करोगाचं प्रमाण दुप्पटीने वाढण्याची शक्यता आहे. मात्र जमेची बाजू अशी की जगात कर्करोगावर उपचार करण्याची जी उपचारपद्धत सध्या विकसित होते आहे ती भारतातही उपलब्ध आहे.

शहरी आणि ग्रामीण रुग्णांमधील दरी
शहरी महिलांमध्ये स्तनाचा कर्करोग आढळून येणं अगदी सामान्य आहे. मात्र, ग्रामीण भागात कर्करोग दिसून येत नाही असं म्हणता येणार नाही. आकडेवारीनुसार, ग्रामीण महिलांमध्ये सर्व्हायकल (गर्भाशयाचा) कर्करोग अधिक प्रमाणात दिसून येतो तर शहरी महिलांमध्ये स्तनाचा कर्करोग मोठ्या प्रमाणावर आढळतो. असं असलं तरी स्तनाचा कर्करोगही ग्रामीण भागातील महिलांमध्ये आढळून आलेला दुसऱ्या क्रमांकाचा कर्करोग ठरला आहे.
कारणं

स्तनाचा कर्करोगही इतर कर्करोगाप्रमाणे एकापेक्षा अधिक कारणांमुळे होतो. मुख्य कारण म्हणजे स्त्रियांमधील संप्रेरक अर्थात इस्ट्रोजेन स्रवण्यास निर्माण झालेली बाधा. लहान वयात पाळी येणं, उशीरा रजोनिवृत्ती तसंच मुलं न होऊ देण्यासारख्या कारणांमुळे महिलांचं शरीर इस्ट्रोजेनच्या दुष्परिणांमांकडे ओढलं जातं. चुकीची आहारपद्धती व एका जागी बसून काम करणं यामुळेही या कारणांमध्ये भर पडते. यासह धुम्रपान व मद्यपान करण्याचं प्रमाण अलीकडे महिलावर्गातही वेगाने वाढतंय, त्यामुळे फक्त स्तनाचा कर्करोगच नाही तर सर्व्हायकलसारख्या इतर प्रकारच्या कर्करोगाचं प्रमाणही वाढतंय. पुन्हा एकदा याची नोंद घेणं आवश्यक आहे की, स्तनाच्या कर्करोगामध्ये फक्त ५ टक्के रुग्णांमध्ये हा कर्करोग कौटुंबिक इतिहास अर्थात अनुवांशिकतेमुळे दिसून
येतो.