डॉ. निलेश गौतम, इंटरव्हेन्शनल कार्डिओलॉजिस्ट
अलीकडे तरुणांना हृदयविकाराचा धोका वाढता असल्याचं निष्पन्न झालं आहे. विशीमध्ये आणि तिशीमध्येही तरुणांना हृदयविकार होण्याचं प्रमाण वाढलं आहे.
हृदयविकाराचा धोका हा वयोमानापरत्व वाढता असला तरीही त्याची लागण ही अनेक अनुवंशिक आणि पर्यावरणातील घटकांवरही अवलंबून असते. मात्र अलीकडे तरुणांना हृदयविकाराचा धोका वाढता असल्याचं निष्पन्न झालं आहे. विशीमध्ये आणि तिशीमध्येही तरुणांना हृदयविकार होण्याचं प्रमाण वाढलं आहे. त्यासाठी त्यांची चुकीच्या पद्धतीची जीवनशैली कारणीभूत आहे. बैठी जीवनशैली, आहाराच्या चुकीच्या सवयी, धूम्रपानामुळे तरुणांमध्ये हृदयविकार वाढता आहे.
हे प्रतिबंधात्मक उपाय महत्त्वाचे आहेत.
सकस आहार असावा
सकस आहार हा आपल्या हृदयाचे आरोग्य जपण्यासाठी महत्त्वाची भूमिका पार पाडतो. संतुलित आणि पौष्टिक आहारामुळे हृदयातील रक्तवाहिन्यांचा विकार न होण्यास मदत होते. कडधान्ये, डाळी आणि चरबी कमी असलेले पदार्थ, मासे आणि त्वचा नसलेले कोंबडीचे मांस इत्यादी पदार्थांचा समावेश करायला हवा. इन्स्टंट किंवा पॅकेड पदार्थ, जंक फुड, एअरेटेड पेये, साखर आणि मीठाचं अतिप्रमाणात सेवन करु नये.
व्यायामाला पर्याय नाही
नियमित व्यायामुळे हृदयाचं आरोग्य सुधारतं. त्यामुळे त्यासाठी सर्वात सोपा उपाय म्हणजे चालणं. संशोधनानुसार
हृदयविकारास कारणीभूत ठरणारे मुख्य घटक म्हणजे रक्तदाब, कोलेस्ट्रॉल आणि मधुमेह या तिन्ही विकारांना प्रतिबंध करण्यासाठी वेगात चालणं हा उत्तम उपाय आहे. हा व्यायाम धावण्याइतकाच प्रभावी आहे. त्यामुळे हृदयाचे आरोग्य सुधारते. हृदयाचं आरोग्य सुधारण्यासाठी आठवड्यात १५० मिनिटांचा मध्यम स्वरुपाचा व्यायाम करणं गरजेचं आहे.
प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्ष धूम्रपान टाळा
धूम्रपान करणाऱ्यांना धूम्रपान न करणाऱ्यांच्या तुलनेत धू्म्रपान करणाऱ्यांना हृदयविकाराचा तिप्पट धोका असतो. दुसऱ्या व्यक्तींनी केलेल्या धूम्रपानामुळे त्याचा धूर शरीरात जाऊनही हृदयविकार होण्याची शक्यता वाढते. धूम्रपान न करणाऱ्या ज्या व्यक्ती अनेक वर्ष अप्रत्यक्षपणे धुम्रपान करत आहेत त्यांना हृदयविकार होण्याची शक्यता २५ टक्क्यांनी अधिक असते.
तणामुक्त जीवनशैली आत्मसात करा
खूप काळ तणाव असल्यास तुमचा रक्तदाब वाढून तुमच्या हृदयावर परिणाम होऊन ताणही येतो. त्यामुळे ताणतणावाचे योग्यवेळी व्यवस्थापन करा. योगासने आणि श्वसनाचे व्यायाम केल्यानंतर हा तणाव कमी होतो. आनंदी ठेवणारे छंद जोपासायला हवेत. आनंदी आणि तणावमुक्त राहिल्याने हृदयविकाराची लागण होत नाही. कुटुंबामध्ये पुरुषांना वयाच्या ५५ व्या वर्षाच्या आत आणि महिलांना वयाच्या ६५ वर्षाच्या आत हृदयविकाराचा झटक्यांचा किंवा हृदयविकाराचा इतिहास असेल तर त्या कुटुंबातील मुलांनी वयाच्या दुसऱ्या वर्षापासून ते दहाव्या वर्षापर्यंत कॉलेस्ट्रॉलची चाचणी करुन घ्यावी. जर तुम्हाला तुमच्या परिवाराचा इतिहास माहीत नसेल तर तुमच्या जवळच्या नातेवाईकांपासून सुरुवात करा. तुमची भांवंड, पालक किंवा घरातील ज्येष्ठांना हृदयविकार असेल तर तो मुलांनाही होण्याची शक्यता असते.
तुमच्या आरोग्याची माहिती ठेवा
आरोग्याच सद्यस्थिती काय आहे, याची माहिती प्रत्येकाने ठेवणं गरजेचं असतं. यासाठी रक्तशर्करेची पातळी, रक्तदाब नियमितपणे तपासून घ्यायला हवा. लिपिड प्रोफाइल, रक्तशर्करा तपासण्या करणं गरजेचं आहे. या चाचण्या नियमित केल्यामुळे हृदयविकार होण्याची शक्यता कमी होते. वर्षात एकदा तरीही या चाचण्या करायला हव्यात.
अलीकडे तरुणांना हृदयविकाराचा धोका वाढता असल्याचं निष्पन्न झालं आहे. विशीमध्ये आणि तिशीमध्येही तरुणांना हृदयविकार होण्याचं प्रमाण वाढलं आहे.
हृदयविकाराचा धोका हा वयोमानापरत्व वाढता असला तरीही त्याची लागण ही अनेक अनुवंशिक आणि पर्यावरणातील घटकांवरही अवलंबून असते. मात्र अलीकडे तरुणांना हृदयविकाराचा धोका वाढता असल्याचं निष्पन्न झालं आहे. विशीमध्ये आणि तिशीमध्येही तरुणांना हृदयविकार होण्याचं प्रमाण वाढलं आहे. त्यासाठी त्यांची चुकीच्या पद्धतीची जीवनशैली कारणीभूत आहे. बैठी जीवनशैली, आहाराच्या चुकीच्या सवयी, धूम्रपानामुळे तरुणांमध्ये हृदयविकार वाढता आहे.
हे प्रतिबंधात्मक उपाय महत्त्वाचे आहेत.
सकस आहार असावा
सकस आहार हा आपल्या हृदयाचे आरोग्य जपण्यासाठी महत्त्वाची भूमिका पार पाडतो. संतुलित आणि पौष्टिक आहारामुळे हृदयातील रक्तवाहिन्यांचा विकार न होण्यास मदत होते. कडधान्ये, डाळी आणि चरबी कमी असलेले पदार्थ, मासे आणि त्वचा नसलेले कोंबडीचे मांस इत्यादी पदार्थांचा समावेश करायला हवा. इन्स्टंट किंवा पॅकेड पदार्थ, जंक फुड, एअरेटेड पेये, साखर आणि मीठाचं अतिप्रमाणात सेवन करु नये.
व्यायामाला पर्याय नाही
नियमित व्यायामुळे हृदयाचं आरोग्य सुधारतं. त्यामुळे त्यासाठी सर्वात सोपा उपाय म्हणजे चालणं. संशोधनानुसार
हृदयविकारास कारणीभूत ठरणारे मुख्य घटक म्हणजे रक्तदाब, कोलेस्ट्रॉल आणि मधुमेह या तिन्ही विकारांना प्रतिबंध करण्यासाठी वेगात चालणं हा उत्तम उपाय आहे. हा व्यायाम धावण्याइतकाच प्रभावी आहे. त्यामुळे हृदयाचे आरोग्य सुधारते. हृदयाचं आरोग्य सुधारण्यासाठी आठवड्यात १५० मिनिटांचा मध्यम स्वरुपाचा व्यायाम करणं गरजेचं आहे.
प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्ष धूम्रपान टाळा
धूम्रपान करणाऱ्यांना धूम्रपान न करणाऱ्यांच्या तुलनेत धू्म्रपान करणाऱ्यांना हृदयविकाराचा तिप्पट धोका असतो. दुसऱ्या व्यक्तींनी केलेल्या धूम्रपानामुळे त्याचा धूर शरीरात जाऊनही हृदयविकार होण्याची शक्यता वाढते. धूम्रपान न करणाऱ्या ज्या व्यक्ती अनेक वर्ष अप्रत्यक्षपणे धुम्रपान करत आहेत त्यांना हृदयविकार होण्याची शक्यता २५ टक्क्यांनी अधिक असते.
तणामुक्त जीवनशैली आत्मसात करा
खूप काळ तणाव असल्यास तुमचा रक्तदाब वाढून तुमच्या हृदयावर परिणाम होऊन ताणही येतो. त्यामुळे ताणतणावाचे योग्यवेळी व्यवस्थापन करा. योगासने आणि श्वसनाचे व्यायाम केल्यानंतर हा तणाव कमी होतो. आनंदी ठेवणारे छंद जोपासायला हवेत. आनंदी आणि तणावमुक्त राहिल्याने हृदयविकाराची लागण होत नाही. कुटुंबामध्ये पुरुषांना वयाच्या ५५ व्या वर्षाच्या आत आणि महिलांना वयाच्या ६५ वर्षाच्या आत हृदयविकाराचा झटक्यांचा किंवा हृदयविकाराचा इतिहास असेल तर त्या कुटुंबातील मुलांनी वयाच्या दुसऱ्या वर्षापासून ते दहाव्या वर्षापर्यंत कॉलेस्ट्रॉलची चाचणी करुन घ्यावी. जर तुम्हाला तुमच्या परिवाराचा इतिहास माहीत नसेल तर तुमच्या जवळच्या नातेवाईकांपासून सुरुवात करा. तुमची भांवंड, पालक किंवा घरातील ज्येष्ठांना हृदयविकार असेल तर तो मुलांनाही होण्याची शक्यता असते.
तुमच्या आरोग्याची माहिती ठेवा
आरोग्याच सद्यस्थिती काय आहे, याची माहिती प्रत्येकाने ठेवणं गरजेचं असतं. यासाठी रक्तशर्करेची पातळी, रक्तदाब नियमितपणे तपासून घ्यायला हवा. लिपिड प्रोफाइल, रक्तशर्करा तपासण्या करणं गरजेचं आहे. या चाचण्या नियमित केल्यामुळे हृदयविकार होण्याची शक्यता कमी होते. वर्षात एकदा तरीही या चाचण्या करायला हव्यात.