डॉ. प्रदीप गाडगे, मधुमेह तज्ज्ञ
मधुमेहींचं प्रमाण हल्ली वाढत आहे. भविष्यात मधुमेहाचा धोका वाढत जाण्याची शक्यता आहे. मधुमेहामुळे डोळ्यांपासून ह्रदयावर परिणाम होतो. त्याशिवाय किडनी निकामी होण्यापासून अनेक इतर विकार जडतात. याबाबत अनेकांना कल्पना आहे. पण मधुमेहामुळे स्मरणशक्तीवर परिणाम होतो याची अनेकांना कल्पना नाही. त्यामुळे त्यावर माहिती घेण्याचा आपण प्रयत्न करुया. वैद्यकीय भाषेत डायबेटीस मेलिटस हा पचनक्रीयेशी संबंधित गुंतागुंतीचा विकार आहे. या विकारामुळे शरीरातील विविध अवयवांवर विपरित परिणाम होऊ शकतो. मधुमेहाच्या शेवटच्या टप्प्यात मूत्रपिंडाच्या विकाराचा आजार जडतो. त्याचप्रमाणे दृष्टी लोप पावणं, मज्जासंस्थेचा आजार आणि ह्रदयातील रक्तवाहिनीच्या विकारामागे मधुमेह प्रमुख कारण आहे. त्याचप्रमाणे मधुमेहामुळे स्मरणशक्तीवर परिणाम होतो. पण त्याच्या दुष्परिणामांकडे लक्ष देण्यास वेळ नसतो. किंबहुना अनेकांना त्याची कल्पना येत नाही. हायपोग्लायसेमिया(रक्तात रक्तशर्करेचे प्रमाण कमी असणे) किंवा हायपरग्लायसेमिया(रक्तात रक्तशर्करेचे प्रमाण अधिक असणे) हे आकलनशक्तीवर होणाऱ्या परिणामांसाठी कारणीभूत असतात. हायपोग्लासेमिया वारंवार होत असेल तर त्याचा परिणाम संबंधित व्यक्तीच्या स्मरणशक्तीवर होऊ शकतो. आकलनशक्तीवर होणाऱ्या परिणामांमुळे स्मरणशक्ती, स्वभावात चढ-उतार, प्रतिक्रीया देण्यासाठी लागणारा वेळ आणि एकाग्रतेमध्ये बदल होतात. मधुमेही रुग्णांच्या स्मरणशक्तीवर परिणाम का होतो? हे अजून स्पष्ट झालेलं नाही. यासाठी अनेक घटक कारणीभूत ठरतात. ग्लायसेमिक नियंत्रण नसल्यामुळे होणाऱ्या हायपो किंवा हायपरग्लायसेमियाचा आकलनक्षमतेवर होणाऱ्या परिणामांशी संबंध आहे. तात्पुरत्या किंवा काही काळासाठी आकलनक्षमेतवर होणाऱ्या परिणामांसाठी हायपोग्लायसेमिया हे एक कारण आहे. जेव्हा मेंदूला पुरेशा प्रमाणात ग्लुकोज उपलब्ध होत नाही तेव्हा त्याची काही लक्षणं दिसू लागतात. त्यावर तात्काळ उपचार करणं आवश्यक असतं. त्याचे प्रतिकूल परिणाम शरीरावर आणि प्रत्येक अवयवावर होऊ शकतात. त्याची माहिती लेखाच्या पुढील भागात घेण्याचा प्रयत्न करुया.