वाढत्या उन्हाळ्यामध्ये मधुमेहींना आरोग्याचे व्यवस्थापन करणे हे अतिशय गरजेचे असते. त्यामुळे ज्यांना मधुमेह आहे त्यांनी या गोष्टी आवर्जून लक्षात ठेवा.
१. औषधे आणि संबंधित उपकरणे सांभाळा - उन्हाळ्यातील वाढलेल्या तापमानाचा मुधमेहाची औषधे, ग्लुकोज मीटर आणि डायबेटिस टेस्ट स्ट्रिप्सवर परिणाम होतो. हवामान उष्ण असते, तेव्हा इन्सुलिन आणि इतर औषधांचा दर्जा खालावतो.
ही औषधे बर्फाचा पॅक असलेल्या कूलरमध्ये बाळगा. उन्हात पार्क केलेली कार, स्विमिंग पूलच्या शेजारी, थेट सूर्यप्रकाशात किंवा समुद्रकिनाऱ्यावर ठेवू नका. टेस्ट स्ट्रिप्सबाबतही अशीच काळजी घ्यावी.
३. तुमच्या रक्तातील साखरेची पातळी नियमितपणे तपासा - उष्ण तापमानात तुमच्या शरीरात इन्सुलिन वापरण्याच्या यंत्रणेत बदल होतो. त्यामुळे मधुमेहींना रक्तातील साखरेच्या पातळीचे प्रमाण वारंवार तपासावे आणि इन्सुलिनचा डोस त्यानुसार घ्यावा.
४. उन्हापासून लांब राहा : मधुमेहाचे व्यवस्थापन करण्यात व्यायामाची महत्त्वाची भूमिका असते. पण, उन्हामध्ये व्यायामाचा कोणताही प्रकार करणे चांगले नाही. सकाळी लवकर किंवा संध्याकाळी तापमान कमी असते तेव्हा बाहेर पडावे.
५. हलके कपडे परिधान करा - उष्णतेप्रमाणेच कडक उन्हाचाही शरीरावर परिणाम होतो. तुम्ही बराच वेळ उन्हात असाल, तर तुमची त्वचा पोळते आणि त्याचा तुमच्या मधुमेह नियंत्रणावर परिणाम होऊ शकतो. सूर्यापासून संरक्षण करण्यासाठी नेहमी रुंद कडा असलेली हॅट घाला. त्वचा पोळण्यापासून वाचविण्यासाठी सनस्क्रीन लावा. हलके आणि फिकट रंगाचे कपडे परिधान केल्यास तुम्ही थंड राहू शकाल.
६. तुमच्या रक्तातील साखरेची पातळी वारंवार तपासा. उष्ण तापमानामुळे रक्तातील साखरेची पातळी खूप खाली-वर होते. त्यामुळे नेहमीपेक्षा जास्त वेळा ही चाचणी करून घ्यावी. तसे केल्याने ही पातळी संतुलित ठेवण्यासाठी तुम्ही योग्य आणि तत्काळ पावले उचलू शकाल.
७. लिंबू पाणी किंवा ताक प्या - मद्यसेवन आणि कॅफिनयुक्त कॉफी व एनर्जी किंवा स्पोर्ट्स पेये टाळा. कारण त्यामुळे शरीरातील पाण्याची घट होऊ शकते आणि रक्तातील साखरेची पातळी वाढू शकते. लिंबू पाणी (साखर विरहित), ताक किंवा कलिंगड, टरबूजाचा रस पिऊ शकता.
८. तुमच्या पायांची काळजी घ्या - अनवाणी चालणे टाळा, विशेषतः नसेला इजा झाली असेल तर तुमची टोकदार वस्तूंची जाणीव होण्याची आणि गरम पृष्ठभागांची जाणीव होण्याची क्षमता कमी होते. संरक्षक पादत्राणे घाला. पायाच्या जखमांवर लक्ष ठेवा. त्याचप्रमाणे तुमच्या पायाला पडलेल्या मोठ्या भेगा किंवा दोन बोटांमधील पांढऱ्या डागांवर लक्ष द्या. कारण तो अॅथलीट्स फूट असू शकतो. पायाला घाम येत असेल तर अॅथलीट्स फूट किंवा इतर जंतुसंसर्ग होऊ शकतो. पाय नेहमी कोरडे ठेवा.
९. उन्हाळ्यात त्वचा मऊ राहावी यासाठी लोशन लावा. कारण उन्हाळ्यात तुमच्या पायाची त्वचा कोरडी होण्याची शक्यता असते. तुमच्या पायांच्या तळव्यावर लोशनचा पातळ थर लावा. पण तुमच्या पायाच्या बोटांमध्ये मात्र लावू नका. अतिरिक्त ओलाव्यामुळेसुद्धा जंतुसंसर्ग होऊ शकतो.
१०. तुम्ही बाहेर काम करत असाल किंवा व्यायाम करत असाल उन्हामुळे याणाऱ्या थकव्याबद्दल सतर्क राहा. मधुमेह आणि हृदयविकारारखे दीर्घकालीन आजार असलेल्या व्यक्तींचे शरीरात अतिरक्त उष्णता होण्याची शक्यता असते. भोवळ येणे किंवा बेशुद्ध पडणे, प्रमाणापेक्षा जास्त घाम येणे, स्नायूंमध्ये गोळे येणे, त्वचा थंड किंवा चिकट होणे, डोकेदुखी, हृदयाचे ठोके जलद पडणे आणि/किंवा मळमळ या लक्षणांचा त्यात समावेश आहे. यापैकी एखादे लक्षण दिसले तर लगेचच थंड ठिकाणी जा, पाण्यासारखे पेय प्या.
११. अल्पोपाहार करण्यास विसरू नका - हायपोग्लायसेमियाला कारणीभूत ठरणारी औषधे तुम्ही घेत असाल, तर हायपोग्लायसेमियावर उपाय म्हणून फळांचा रस, कँडी, ग्लुकोज पावडर आणि काहीतरी अल्पोपाहार सोबत बाळगा.
१२. नियमित तपासणी करून घ्या - मधुमेह असलेल्या बहुतेक व्यक्तींना डायबेटिक रेटिनोपथी किंवा ग्लाउकोमासारखे आजार आधीपासून असतात. या आजारांसोबत व्यक्तींना डोळे येणे किंवा इतर संसर्गासाठी डोळ्यांचे विकार होऊ शकतात. त्यामुळे प्रत्येक मधुमेहीने नियमितपणे डोळे तपासून घेणे हितकारक ठरते.
१. औषधे आणि संबंधित उपकरणे सांभाळा - उन्हाळ्यातील वाढलेल्या तापमानाचा मुधमेहाची औषधे, ग्लुकोज मीटर आणि डायबेटिस टेस्ट स्ट्रिप्सवर परिणाम होतो. हवामान उष्ण असते, तेव्हा इन्सुलिन आणि इतर औषधांचा दर्जा खालावतो.
ही औषधे बर्फाचा पॅक असलेल्या कूलरमध्ये बाळगा. उन्हात पार्क केलेली कार, स्विमिंग पूलच्या शेजारी, थेट सूर्यप्रकाशात किंवा समुद्रकिनाऱ्यावर ठेवू नका. टेस्ट स्ट्रिप्सबाबतही अशीच काळजी घ्यावी.
३. तुमच्या रक्तातील साखरेची पातळी नियमितपणे तपासा - उष्ण तापमानात तुमच्या शरीरात इन्सुलिन वापरण्याच्या यंत्रणेत बदल होतो. त्यामुळे मधुमेहींना रक्तातील साखरेच्या पातळीचे प्रमाण वारंवार तपासावे आणि इन्सुलिनचा डोस त्यानुसार घ्यावा.
४. उन्हापासून लांब राहा : मधुमेहाचे व्यवस्थापन करण्यात व्यायामाची महत्त्वाची भूमिका असते. पण, उन्हामध्ये व्यायामाचा कोणताही प्रकार करणे चांगले नाही. सकाळी लवकर किंवा संध्याकाळी तापमान कमी असते तेव्हा बाहेर पडावे.
५. हलके कपडे परिधान करा - उष्णतेप्रमाणेच कडक उन्हाचाही शरीरावर परिणाम होतो. तुम्ही बराच वेळ उन्हात असाल, तर तुमची त्वचा पोळते आणि त्याचा तुमच्या मधुमेह नियंत्रणावर परिणाम होऊ शकतो. सूर्यापासून संरक्षण करण्यासाठी नेहमी रुंद कडा असलेली हॅट घाला. त्वचा पोळण्यापासून वाचविण्यासाठी सनस्क्रीन लावा. हलके आणि फिकट रंगाचे कपडे परिधान केल्यास तुम्ही थंड राहू शकाल.
६. तुमच्या रक्तातील साखरेची पातळी वारंवार तपासा. उष्ण तापमानामुळे रक्तातील साखरेची पातळी खूप खाली-वर होते. त्यामुळे नेहमीपेक्षा जास्त वेळा ही चाचणी करून घ्यावी. तसे केल्याने ही पातळी संतुलित ठेवण्यासाठी तुम्ही योग्य आणि तत्काळ पावले उचलू शकाल.
७. लिंबू पाणी किंवा ताक प्या - मद्यसेवन आणि कॅफिनयुक्त कॉफी व एनर्जी किंवा स्पोर्ट्स पेये टाळा. कारण त्यामुळे शरीरातील पाण्याची घट होऊ शकते आणि रक्तातील साखरेची पातळी वाढू शकते. लिंबू पाणी (साखर विरहित), ताक किंवा कलिंगड, टरबूजाचा रस पिऊ शकता.
८. तुमच्या पायांची काळजी घ्या - अनवाणी चालणे टाळा, विशेषतः नसेला इजा झाली असेल तर तुमची टोकदार वस्तूंची जाणीव होण्याची आणि गरम पृष्ठभागांची जाणीव होण्याची क्षमता कमी होते. संरक्षक पादत्राणे घाला. पायाच्या जखमांवर लक्ष ठेवा. त्याचप्रमाणे तुमच्या पायाला पडलेल्या मोठ्या भेगा किंवा दोन बोटांमधील पांढऱ्या डागांवर लक्ष द्या. कारण तो अॅथलीट्स फूट असू शकतो. पायाला घाम येत असेल तर अॅथलीट्स फूट किंवा इतर जंतुसंसर्ग होऊ शकतो. पाय नेहमी कोरडे ठेवा.
९. उन्हाळ्यात त्वचा मऊ राहावी यासाठी लोशन लावा. कारण उन्हाळ्यात तुमच्या पायाची त्वचा कोरडी होण्याची शक्यता असते. तुमच्या पायांच्या तळव्यावर लोशनचा पातळ थर लावा. पण तुमच्या पायाच्या बोटांमध्ये मात्र लावू नका. अतिरिक्त ओलाव्यामुळेसुद्धा जंतुसंसर्ग होऊ शकतो.
१०. तुम्ही बाहेर काम करत असाल किंवा व्यायाम करत असाल उन्हामुळे याणाऱ्या थकव्याबद्दल सतर्क राहा. मधुमेह आणि हृदयविकारारखे दीर्घकालीन आजार असलेल्या व्यक्तींचे शरीरात अतिरक्त उष्णता होण्याची शक्यता असते. भोवळ येणे किंवा बेशुद्ध पडणे, प्रमाणापेक्षा जास्त घाम येणे, स्नायूंमध्ये गोळे येणे, त्वचा थंड किंवा चिकट होणे, डोकेदुखी, हृदयाचे ठोके जलद पडणे आणि/किंवा मळमळ या लक्षणांचा त्यात समावेश आहे. यापैकी एखादे लक्षण दिसले तर लगेचच थंड ठिकाणी जा, पाण्यासारखे पेय प्या.
११. अल्पोपाहार करण्यास विसरू नका - हायपोग्लायसेमियाला कारणीभूत ठरणारी औषधे तुम्ही घेत असाल, तर हायपोग्लायसेमियावर उपाय म्हणून फळांचा रस, कँडी, ग्लुकोज पावडर आणि काहीतरी अल्पोपाहार सोबत बाळगा.
१२. नियमित तपासणी करून घ्या - मधुमेह असलेल्या बहुतेक व्यक्तींना डायबेटिक रेटिनोपथी किंवा ग्लाउकोमासारखे आजार आधीपासून असतात. या आजारांसोबत व्यक्तींना डोळे येणे किंवा इतर संसर्गासाठी डोळ्यांचे विकार होऊ शकतात. त्यामुळे प्रत्येक मधुमेहीने नियमितपणे डोळे तपासून घेणे हितकारक ठरते.