>> डॉ. सुशांत शिंदे, ऱ्हुमॅटोलॉजिस्ट
हिवाळ्यामध्ये सोरायटिक आर्थरायटिस असलेल्या अनेकांच्या सांध्यांमधील दाह वाढतो. या विकाराने ग्रस्त रुग्णांना आपल्या लक्षणांवर नियमित नियंत्रण ठेवणे शक्य झाले नाही, तर हा दाह आणखी वाढतो. सोरायसिसचा त्रास असलेल्यांपैकी सुमारे ३० टक्के रुग्णांना सोरायटिक आर्थरायटिसचाही (पीएसए) त्रास होतो. या प्रकारचा संधिवात सोरायसिस नसलेल्यांनाही होऊ शकतो. थंड व कोरडे हवामान तसेच कमी आर्द्रता यांमुळे लक्षणे अधिक तीव्र होतात, असा सोरायटिक आर्थरायटिसच्या अनेक रुग्णांचा अनुभव आहे.
कारणे
सूर्यप्रकाशाच्या अभावामुळे ड जीवनसत्त्वाची कमतरता निर्माण होऊ शकते. हिवाळ्यात कमी झालेल्या सूर्यप्रकाशामुळे ड जीवनसत्त्वाची कमतरता निर्माण होते आणि त्यामुळे सोरायटिक आर्थरायटिसमधील सांध्यांचा दाह वाढतो.
उपाय
गरम पाण्याने आंघोळ : गरम पाण्याने आंघोळ केल्यामुळे दुखऱ्या सांध्यांवरील दाब कमी होतो आणि त्यांचा दाहही कमी होतो. सहन होईल इतक्या तापमानाच्या पाण्याने आंघोळ करावी. आंघोळीनंतर शरीर हलके ताणले जाते. असे व्यायाम करून सांधे व स्नायूंची लवचिकता कायम राखता येते.
योग्य कपडे : सोरायटिक आर्थरायटिसच्या रुग्णांनी सुती कपड्यांसारखे नैसर्गिक, मऊ आणि श्वास घेण्याजोगे कपडे घालावेत, असा सल्ला तज्ज्ञ देतात. गार वारे लागल्यास सांधेदुखी वाढू शकते, तसेच त्वचा शुष्क पडते. म्हणूनच, थंड हवामानात योग्य ते कपडे वापरणे महत्त्वाचे आहे. हिवाळ्यात आधी सुती कपडे घालून नंतर त्यावर उबदार कपडे घालावेत. त्वचा शक्य तेवढी झाकण्याचा प्रयत्न करावा.
व्यायाम : या विकाराने ग्रस्त असलेल्यांना कदाचित थंड हवामानात व्यायाम करण्याची इच्छा होणार नाही. मात्र, वैद्यकीय तज्ज्ञांनी दिलेल्या सल्ल्यानुसार, नियमित व्यायाम केल्यास त्यांना निरोगी व सक्रिय राहता येईल. घरात नियमितपणे व्यायाम करणे कोणालाही शक्य असते.
लसीकरण : सोरायटिक आर्थरायटिकने ग्रस्त व्यक्तींसाठी सर्वांत उत्तम उपाय म्हणजे फ्लूची लस घेणे. वैद्यकीय तज्ज्ञांच्या मते, सोरायटिक आर्थरायटिसच्या रुग्णांसाठी फ्लूची लस साधारणपणे सुरक्षित असते. अर्थात ही लस घेण्यापूर्वी ऱ्हुमॅटोलॉजिस्टचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
आरोग्यपूर्ण आहार व पुरेशी झोप : योग्य वजन राखण्यासाठी प्रत्येकानेच आरोग्यपूर्ण आहार घेणे आवश्यक आहे, पण विशेषत: सोरायटिक आर्थरायटिसच्या रुग्णांसाठी तर हे खूपच महत्त्वाचे आहे. वजन वाढल्यास सांधेदुखी आणि जळजळ यांसारखी सोरायटिक आर्थरायटिसची लक्षणे अधिक तीव्र होऊ शकतात. आरोग्यपूर्ण आहारामुळे रोगप्रतिकार शक्तीही वाढते. हेही पीएसएसाठी महत्त्वाचे आहे. भरपूर ताजी फळे आणि भाज्या खाणे, पूर्ण धान्ये व प्रथिनांचा समावेश असलेले अन्न सेवन करणे आवश्यक आहे. पुरेशी विश्रांती घेतल्यामुळे हा आजार नियंत्रणात राहतो.
हिवाळ्यामध्ये सोरायटिक आर्थरायटिस असलेल्या अनेकांच्या सांध्यांमधील दाह वाढतो. या विकाराने ग्रस्त रुग्णांना आपल्या लक्षणांवर नियमित नियंत्रण ठेवणे शक्य झाले नाही, तर हा दाह आणखी वाढतो. सोरायसिसचा त्रास असलेल्यांपैकी सुमारे ३० टक्के रुग्णांना सोरायटिक आर्थरायटिसचाही (पीएसए) त्रास होतो. या प्रकारचा संधिवात सोरायसिस नसलेल्यांनाही होऊ शकतो. थंड व कोरडे हवामान तसेच कमी आर्द्रता यांमुळे लक्षणे अधिक तीव्र होतात, असा सोरायटिक आर्थरायटिसच्या अनेक रुग्णांचा अनुभव आहे.
कारणे
सूर्यप्रकाशाच्या अभावामुळे ड जीवनसत्त्वाची कमतरता निर्माण होऊ शकते. हिवाळ्यात कमी झालेल्या सूर्यप्रकाशामुळे ड जीवनसत्त्वाची कमतरता निर्माण होते आणि त्यामुळे सोरायटिक आर्थरायटिसमधील सांध्यांचा दाह वाढतो.
उपाय
गरम पाण्याने आंघोळ : गरम पाण्याने आंघोळ केल्यामुळे दुखऱ्या सांध्यांवरील दाब कमी होतो आणि त्यांचा दाहही कमी होतो. सहन होईल इतक्या तापमानाच्या पाण्याने आंघोळ करावी. आंघोळीनंतर शरीर हलके ताणले जाते. असे व्यायाम करून सांधे व स्नायूंची लवचिकता कायम राखता येते.
योग्य कपडे : सोरायटिक आर्थरायटिसच्या रुग्णांनी सुती कपड्यांसारखे नैसर्गिक, मऊ आणि श्वास घेण्याजोगे कपडे घालावेत, असा सल्ला तज्ज्ञ देतात. गार वारे लागल्यास सांधेदुखी वाढू शकते, तसेच त्वचा शुष्क पडते. म्हणूनच, थंड हवामानात योग्य ते कपडे वापरणे महत्त्वाचे आहे. हिवाळ्यात आधी सुती कपडे घालून नंतर त्यावर उबदार कपडे घालावेत. त्वचा शक्य तेवढी झाकण्याचा प्रयत्न करावा.
व्यायाम : या विकाराने ग्रस्त असलेल्यांना कदाचित थंड हवामानात व्यायाम करण्याची इच्छा होणार नाही. मात्र, वैद्यकीय तज्ज्ञांनी दिलेल्या सल्ल्यानुसार, नियमित व्यायाम केल्यास त्यांना निरोगी व सक्रिय राहता येईल. घरात नियमितपणे व्यायाम करणे कोणालाही शक्य असते.
लसीकरण : सोरायटिक आर्थरायटिकने ग्रस्त व्यक्तींसाठी सर्वांत उत्तम उपाय म्हणजे फ्लूची लस घेणे. वैद्यकीय तज्ज्ञांच्या मते, सोरायटिक आर्थरायटिसच्या रुग्णांसाठी फ्लूची लस साधारणपणे सुरक्षित असते. अर्थात ही लस घेण्यापूर्वी ऱ्हुमॅटोलॉजिस्टचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
आरोग्यपूर्ण आहार व पुरेशी झोप : योग्य वजन राखण्यासाठी प्रत्येकानेच आरोग्यपूर्ण आहार घेणे आवश्यक आहे, पण विशेषत: सोरायटिक आर्थरायटिसच्या रुग्णांसाठी तर हे खूपच महत्त्वाचे आहे. वजन वाढल्यास सांधेदुखी आणि जळजळ यांसारखी सोरायटिक आर्थरायटिसची लक्षणे अधिक तीव्र होऊ शकतात. आरोग्यपूर्ण आहारामुळे रोगप्रतिकार शक्तीही वाढते. हेही पीएसएसाठी महत्त्वाचे आहे. भरपूर ताजी फळे आणि भाज्या खाणे, पूर्ण धान्ये व प्रथिनांचा समावेश असलेले अन्न सेवन करणे आवश्यक आहे. पुरेशी विश्रांती घेतल्यामुळे हा आजार नियंत्रणात राहतो.