स्वानंदी सेवाव्रती

माधवी हेगडे-करंदीकर यांच्या निधनाने एका स्वानंदी सेवाव्रती व्यक्तीला महाराष्ट्र मुकला. सामाजिक काम करणाऱ्या व्यक्ती अनेकदा त्या कामाच्या ओझ्याने किंवा दिसणाऱ्या वेदनांनी कोळपतात. त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाला अखंड व्यथेचे ग्रहण लागते. माधवीताई याहून अगदीच भिन्न होत्या. जीवनाचा निकोप आनंद अनेक मार्गांनी घेण्यावर त्यांचा विश्वास होता. किंबहुना, अनेक दशके ‘बाल आशा ट्रस्ट’ या संस्थेत त्यांनी केलेले काम हाही त्यांचा जीवनातील आनंद मिळवण्याचा मार्ग होता. या व्यापक अर्थाने माधवीताई रोमॅण्टिक जीवन जगल्या. एखाद्या जिज्ञासूला ‘दत्तक’ आणि ‘अॅडॉप्शन’ या संकल्पनांमधील फरक समजावून देताना त्या कधी कंटाळल्या नाहीत.

केवळ आपले काम नव्हे तर एकूणच सामाजिक कामे व स्थितीविषयी बोलताना माधवीताई कमालीच्या उत्साहात असत. सार्वजनिक जीवनाचे बाळकडू त्यांना हेगडे घराण्यात थेट पणजोबांपासून मिळत आले होते. आजोबा १९५२मधले आमदार, वडील प्रभाकर हेगडे कम्युनिझमकडून काँग्रेसकडे आलेले ज्येष्ठ नेते, सासरे १९४०मध्ये बारामतीत दलित मुलांसाठी वसतिगृह उघडणारे कर्ते सुधारक आणि आई सुमनताई ठाण्यातील सामाजिक जीवनात अग्रेसर! अशी समृद्ध परंपरा पाठिशी असणाऱ्या माधवीताईंनी वाचन, लेखन, गाणे, अभिनय या आवडी जोपासत कामाचे क्षेत्र मात्र नेमके निवडले. निराधार अर्भकांचा सांभाळ करून त्यांना उत्तम घर मिळवून देण्याचे! हे केवळ त्या सांगून थांबल्या नाहीत. स्वतःही असे मूल अॅडॉप्ट केले. इतकेच नाही तर ही प्रथा मुलांच्या मनात रुजवून घरात तसे नातवंड आणले. ‘बाल आशा ट्रस्ट’मध्ये कधी ४० मुलेही असतात. त्या साऱ्यांची आपण ‘आई’ आहोत, ही भावना माधवीताईंच्या मनातून क्षणभरही लोपली नाही. त्यामुळे, एखादे विशेष किंवा एड्ससारखी व्याधी असणारे मूल ‘अॅडॉप्ट’ झाले की, त्यांच्या एका डोळ्यात बाळाच्या विरहाचे आसू आणि दुसऱ्यात हसू अशी अवस्था असे. त्या उत्साहात माधवीताई मित्र-मैत्रिणींना ही अनोखी कहाणी सांगण्यात रंगून जात. अगदी काही दिवसांपूर्वीच पाच वर्षांची एचआयव्हीग्रस्त मुलगी एक परदेशी एकल आईने अॅडॉप्ट केली. तेव्हाही माधवीताई मनोमन खूष झाल्या. हृदयविकाराने त्या अगदी अचानक गेल्या. लेख लिहिण्यापासून नोकरशाहीतील लाल फिती कापण्यापर्यंत आणि नव्या कायद्यातील त्रुटी सांगण्यापासून आपल्या असंख्य बाळांच्या कथा सांगण्यापर्यंत प्रत्येक गोष्टीत उत्साह असणारे चैतन्य निमाले आहे!