साऱ्या जगाला भुरळ घालणाऱ्या एकाहून एक सरस कॉमिक-व्यक्तिरेखांची निर्मिती हे कमालीच्या कल्पनाशक्तीचे आणि विलक्षण प्रतिभेचे काम आहे. निर्माण केलेल्या व्यक्तिरेखांचभोवतीचे वलय टिकवून ठेवणे; किंबहुना त्यांतील रंजकता उत्तरोत्तर राखत जाणे हे तर अतीव कसबाचे काम. भल्याभल्यांना हे साधता येत नाही. अमेरिकेचे कॉमिक बुक लेखक, संपादक, निर्माता आणि प्रकाशक स्टॅनली मार्टिन लिबर अर्थात स्टॅन ली यांना ते साधले.
कॉमिक जगतात सुमारे सत्तर दशके दबदबा ठेवलेल्या या बाप माणसाने 'स्पायडर मॅन', 'द हल्क', 'डॉक्टर स्ट्रेन्ज', 'फॅण्टास्टिक फोर', 'डेअरडेव्हिल', 'ब्लॅक पँथर', 'द एक्स-मेन' यासारखे कॉमिक-सुपरहिरो दिलेत. या सुपरहिरोंचे जगभरात चाहते आहेत. चाहत्यांना हे असे वेड लावण्याचे काम स्टॅन ली यांनी साठीच्या दशकात सुरू केले. त्याआधीही डीसी कॉमिक्सच्या 'सुपर मॅन', 'बॅट मॅन' असे सुपर हिरो होते. या सुपरहिरोंचेही चाहते कित्येक होते. पण सुपरहिरो हा केवळ आदर्शच कसा असू शकतो? तो सामान्य माणसासारखा जगणारा, न्यूनगंड असणारा, तब्येत बरी नाही म्हणून कंटाळणारे वाटून घेणारा असू शकतो हा विश्वास स्टॅन ली यांनी त्यांच्या चाहत्यांना दिला.
कृत्रिम, परंतु सामान्यांतील एक वाटणाऱ्या व्यक्तिरेखा त्यांनी उभ्या केल्या. ही कॉमिक्सच्या क्षेत्रातील क्रांती होती. स्टॅन ली यांनी ती 'मार्व्हल कॉमिक्स'च्या माध्यमातून जाणीवपूर्वक घडवून आणली. म्हणून तर 'स्पायडर मॅन' असलेला पीटर पार्कर युवकांना अजूनही आपल्यातील एक वाटतो. ली यांना साथसंगतही ताकदीची मिळाली. जॅक किर्बीसारखा प्रतिभावंताची त्यांना सोबत होती. कॉमिक्स निर्मिती हे कुण्या एका माणसाचे काम नाही, याची पूर्ण जाणीव असलेल्या ली यांनी रंगरेखाकार आणि अक्षरलेखनकारांना श्रेयनामावलीत हक्काचे स्थान दिले. सामाजिक भान जपताना 'पीटर पार्कर'चा मित्र अमली पदार्थांच्या नादी कसा लागलाय हे दाखविले. हे धाडस होते. वंशभेदाविरुद्ध भक्कम उभे राहत ली यांनी 'ब्लॅक पँथर' हा पहिला ब्लॅक सुपरहिरो अमेरिकेला दिला. 'फाल्कन' हा पहिला अफ्रिकी-अमेरिकन सुपरहिरोही त्यांचीच निर्मिती. कॉमिक्सच्या माध्यमातून साऱ्या जगात पोहोचलेल्या स्टॅन ली यांनी वयाच्या पंच्याण्णवाव्या वर्षी जगाचा निरोप घेतलाय. त्यांचा आठव या पुढच्या कित्येक पिढ्यांतही केला जाणार आहे.
कॉमिक जगतात सुमारे सत्तर दशके दबदबा ठेवलेल्या या बाप माणसाने 'स्पायडर मॅन', 'द हल्क', 'डॉक्टर स्ट्रेन्ज', 'फॅण्टास्टिक फोर', 'डेअरडेव्हिल', 'ब्लॅक पँथर', 'द एक्स-मेन' यासारखे कॉमिक-सुपरहिरो दिलेत. या सुपरहिरोंचे जगभरात चाहते आहेत. चाहत्यांना हे असे वेड लावण्याचे काम स्टॅन ली यांनी साठीच्या दशकात सुरू केले. त्याआधीही डीसी कॉमिक्सच्या 'सुपर मॅन', 'बॅट मॅन' असे सुपर हिरो होते. या सुपरहिरोंचेही चाहते कित्येक होते. पण सुपरहिरो हा केवळ आदर्शच कसा असू शकतो? तो सामान्य माणसासारखा जगणारा, न्यूनगंड असणारा, तब्येत बरी नाही म्हणून कंटाळणारे वाटून घेणारा असू शकतो हा विश्वास स्टॅन ली यांनी त्यांच्या चाहत्यांना दिला.
कृत्रिम, परंतु सामान्यांतील एक वाटणाऱ्या व्यक्तिरेखा त्यांनी उभ्या केल्या. ही कॉमिक्सच्या क्षेत्रातील क्रांती होती. स्टॅन ली यांनी ती 'मार्व्हल कॉमिक्स'च्या माध्यमातून जाणीवपूर्वक घडवून आणली. म्हणून तर 'स्पायडर मॅन' असलेला पीटर पार्कर युवकांना अजूनही आपल्यातील एक वाटतो. ली यांना साथसंगतही ताकदीची मिळाली. जॅक किर्बीसारखा प्रतिभावंताची त्यांना सोबत होती. कॉमिक्स निर्मिती हे कुण्या एका माणसाचे काम नाही, याची पूर्ण जाणीव असलेल्या ली यांनी रंगरेखाकार आणि अक्षरलेखनकारांना श्रेयनामावलीत हक्काचे स्थान दिले. सामाजिक भान जपताना 'पीटर पार्कर'चा मित्र अमली पदार्थांच्या नादी कसा लागलाय हे दाखविले. हे धाडस होते. वंशभेदाविरुद्ध भक्कम उभे राहत ली यांनी 'ब्लॅक पँथर' हा पहिला ब्लॅक सुपरहिरो अमेरिकेला दिला. 'फाल्कन' हा पहिला अफ्रिकी-अमेरिकन सुपरहिरोही त्यांचीच निर्मिती. कॉमिक्सच्या माध्यमातून साऱ्या जगात पोहोचलेल्या स्टॅन ली यांनी वयाच्या पंच्याण्णवाव्या वर्षी जगाचा निरोप घेतलाय. त्यांचा आठव या पुढच्या कित्येक पिढ्यांतही केला जाणार आहे.