‘नोबेल’ची ऊर्जा

अन्नाचे रूपांतर उर्जेत करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या ऑक्सिजनची पातळी पेशी कशा ओळखतात आणि त्यानुसार बदल कसा घडवून आणतात याचे उत्तर शोधल्याबद्दल विल्यम केल, सर पीटर रॅटक्लीफ आणि ग्रेग सीमेंझा या अमेरिका आणि ब्रिटनमधील शास्त्रज्ञांना यंदाचे वैद्यकाचे नोबेल पारितोषिक संयुक्तपणे मिळाले आहे. ऑक्सिजनची मूलभूत गरज अनेक शतके माहीत असली आणि त्याद्वारे प्राणी अन्नाचे रूपांतर ऊर्जेत करीत असल्याचेही ज्ञात असले, तरी ऑक्सिजनच्या पातळीतील बदल पेशी कशा नोंदवितात या प्रश्नावर शास्त्रज्ञ दीर्घकाळ संशोधन करीत होते. ऑक्सिजनच्या बदलत्या पातळीनुसार जनुकांची हालचाल नियंत्रित करणाऱ्या रेण्वीय यंत्रणेचा शोध केल, रॅटक्लीप आणि सीमेंझा या त्रयींनी लावला. सर्व सजीव निसर्गातील बदलानुसार प्रतिसाद देतात. सजीवांच्या रचनेतही अशाच प्रकारचा प्रतिसाद निर्माण होत असतो. जीवशास्त्रात या प्रक्रियेला परिस्थितिकी असे संबोधले जाते. केल आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी सजीवांतील सर्वांत महत्त्वाच्या परिस्थितिकीचा शोध लावल्याचे नोबेल पारितोषिक समितीने म्हटले आहे. पेशींमधील चयापचयाची क्रिया आणि त्याच्या शारीरिक क्रियेवर ऑक्सिजनच्या पातळीचा कसा फरक पडतो याचा अभ्यास या शास्त्रज्ञांनी केला असून, त्यामुळे कर्करोग, अॅनिमिया, जंतुसंसर्ग, पक्षाघात यांसह विविध विकारांवरील नव्या पद्धतीने उपचार शोधण्यासाठी मदत होणार आहे. शरीररचनाशास्त्र आणि शरीरातील विविध अवयवांचे, पेशींचे कार्य समजून घेऊन आणि दीर्घकाळ भेडसावणाऱ्या प्रश्नांची उत्तरे शोधून विविध विकारांवर उपचार विकसित केल्याची नोंद नोबेल पारितोषिक समितीने अशी घेतली आहे. मूलभूत संशोधन व प्रत्यक्ष उपचार वा औषधनिर्मिती यांत अनेक टप्पे असले, तरी अशा संशोधनाचे महत्त्व मोठे असते. नोबेलची मोहोर उमटल्यानंतर केल आणि सहकाऱ्यांचे संशोधन अधिकच स्पष्टपणे अधोरेखित झाले आहे.