ऑस्करच्या वलयांकित आणि झगमगत्या शानदार मंचावर बरोब्बर एका दशकाच्या अंतराने भारताचे नाव दिमाखात झळकले. वजनदार निर्मात्यांच्या नामांकनांच्या रांगेत स्थान मिळाले असले, तरी आपला 'पिरियड.एन्ड ऑफ द सेन्टेन्स' हा लघुपट ऑस्करसारख्या दिमाखदार सोहळ्यात आणि दिग्गज निर्मातेदिग्दर्शक यांच्याशी असलेल्या स्पर्धेत कितपत टिकेल याची स्वाभाविक शंका निर्माती गुनीत मोंगा हिला आणि तिच्या टीमला होती. त्याला कारणही तसेच होते; महिलांची मासिक पाळी आणि त्यासाठी आवश्यक असणारे सॅनिटरी पॅड हा त्यांनी निवडलेला विषय! मात्र अन्य लघुपटांना मागे सारत 'पिरियड..'ने बाजी मारली. नवी दिल्लीजवळील हापूर येथील एका वस्तीपातळीवरील प्रयोगाचे चित्रण असलेल्या 'पिरीयड..'च्या आधी, बरोबर १० वर्षांपूर्वी २००९ साली संगीतकार ए. आर. रहमान आणि साऊंड इंजिनीयर रसुल पोकुट्टी यांच्या 'स्लमडॉग मिलिओनरी'ने ऑस्करचा बहुमान पटकावला होता. हापूर येथील एका वस्तीत मासिक पाळी, त्याबाबत असलेल्या समजुती, आरोग्याचे प्रश्न या संदर्भात अमेरिकेतील लॉस एंजेलिसच्या ओकवुड स्कूलचे विद्यार्थी आणि त्यांच्या शिक्षिका मेलिसा बर्टन यांनी एक जागृती कृतीप्रकल्प राबवला आहे. भारतीय समाजात महिलांच्या मासिक पाळीशी अनेक नकारात्मक बाबी चिकटल्या आहेत. ती अपवित्र, चारचौघात न बोलण्याची गोष्ट समजली जाते. त्याच समजुतीखाली दबलेल्या महिलांना सॅनिटरी पॅड सहज उपलब्ध नसणे आणि त्यातून निर्माण होणारे आरोग्याचे प्रश्न या समस्यांना तोंड द्यावे लागते. पाळीविषयीच्या गैरसमजुती दूर करणे, पॅड उपलब्ध करण्याच्या दृष्टीने प्रशिक्षण व उत्पादनप्रकल्प चालवणे या उद्देशाने महिलांमध्ये सुरू झालेल्या या प्रकल्पात हळुहळू पुरुषही रस घेऊ लागलेत. हा मोठाच बदल आहे. या साऱ्याचे चित्रण 'पिरियड..'मध्ये आहे. नामांकित दिग्दर्शक रायका झेटाब्शी यांनी या लघुपटाचे दिग्दर्शन केले आणि गुनीत मोंगाच्या सिख्या एंटरटेनमेंटने त्याची निर्मिती केली. मेलिसा बर्टन यांनी हा ऑस्कर पुरस्काराचे समान श्रेय फेमिनिस्ट मेजॉरिटी फाऊंडेशनलाही दिले आहे. पिरियड ही एका वाक्याची समाप्ती असू शकते...मुलींच्या शिक्षणाची नव्हे, असे बर्टन म्हणाल्या... ते ऑस्कर पुरस्कारांबाबत भारतालाही लागू होवो!
दशकानंतरचे ऑस्कर
दिग्गज निर्मातेदिग्दर्शक यांच्याशी असलेल्या स्पर्धेत कितपत टिकेल याची स्वाभाविक शंका निर्माती गुनीत मोंगा हिला आणि तिच्या टीमला होती. त्याला कारणही तसेच होते; महिलांची मासिक पाळी आणि त्यासाठी आवश्यक असणारे सॅनिटरी पॅड हा त्यांनी निवडलेला विषय! मात्र अन्य लघुपटांना मागे सारत 'पिरियड..'ने बाजी मारली.
महाराष्ट्र टाइम्स 27 Feb 2019, 4:00 am