तुर्की आणि सीरिया येथे एकाच दिवशी झालेल्या दोन शक्तिशाली भूकंपांनी निसर्गासमोरची माणसाची हतबलता अधोरेखित केली. पृथ्वीच्या गर्भातील हालचालींमुळे होत असलेले भूकंप ही काही नवीन बाब नाही. जगाच्या कोणत्या ना कोणत्या भागात रोज भूकंपाचे सौम्य धक्के बसतच असतात. तरीही नेमक्या कोणत्या दिवशी आणि कोठे अधिक तीव्रतेचा भूकंप होऊ शकेल, याचा नेमका अंदाज देणारे तंत्र अद्याप विकसित झालेले नाही. मात्र, भूकंपाची शक्यता गृहीत धरून उपाय केलेले असल्यास प्रत्यक्ष दुर्घटनेतील प्राणहानी रोखता येते.
पृथ्वीच्या अंतरंगातील अस्थिरता, जमिनीवरील भेगा या नैसर्गिक कारणांबरोबरच जमिनीत खोलवर जाऊन ऊर्जेचा शोध घेण्याचे मानवी प्रयत्नही भूकंपाला कारणीभूत आहेत. तुर्की, सीरिया आणि लगतच्या परिसरात सोमवारी भूकंपाचे दोन मोठे (७.८ आणि ७.५ रिश्टर) धक्के बसले. या मोठ्या धक्क्यांसह काही तासांतच ७८ धक्के बसल्याने तुर्की, सीरिया यांसह सायप्रस, ग्रीस, जॉर्डन, लेबेनॉन, इराक, जॉर्जिया, आर्मेनिया आदी देशांचा परिसर हादरला.
तुर्की आणि सीरिया येथील मृतांची एकूण संख्या पाच हजारांहून अधिक असल्याची शक्यता आहे. तुर्कीतील अंकारा, गाझियान्टेप, कहरामनमारा, उस्मानिया, आदियामन, सॅनलियुर्फा, अदाना, किलिस; तसेच सीरियातील अलेप्पो, लटाकिया, हरेम येथे सर्वाधिक नुकसान झाले. पाच हजारांहून अधिक इमारती पडल्या. तुर्की आणि सीरिया हे दोन्ही देश वेगळ्या संकटांतून आधीपासूनच जात होते. तुर्कीमध्ये आर्थिक संकट होते, तर सीरिया ११ वर्षांपासून यादवीग्रस्त आहे. सोमवारी भूकंप झालेला टापू हा भूकंपप्रवण आहे. हिमालयीन टापूइतका तो धोकादायक नाही हे खरे; परंतु युरेशियन आणि अरेबियन प्लेट्सच्या सांध्यावरचा भाग असल्याने तिथे मोठा भूकंप होण्याची शक्यता नेहमीच होती.
या टापूत गेल्या काही वर्षांत पाच रिश्टरपेक्षा अधिक तीव्रतेचे धक्के जाणवले नव्हते. १९७०पासून आतापर्यंत तीनदा सहा किंवा त्याहून अधिक रिश्टर तीव्रतेचे धक्के बसले. त्यातील शेवटचा मोठा धक्का सन २०००मधील होता. त्यानंतर २३ वर्षांनी आता हा मोठ्या तीव्रतेचा धक्का बसला आहे. या भूकंपामुळे इमारती मोठ्या प्रमाणात पडल्या असल्याने बचाव कार्य अवघड आणि वेळ घेणारे असेल, असे दिसते. भूकंपानंतर भारतासह संपूर्ण जगभरातून तत्परतेने मदत मिळत असली, तरी बचाव आणि पुनर्वसनाचे आव्हान मोठे आहे, यात शंका नाही.
पृथ्वीच्या अंतरंगातील अस्थिरता, जमिनीवरील भेगा या नैसर्गिक कारणांबरोबरच जमिनीत खोलवर जाऊन ऊर्जेचा शोध घेण्याचे मानवी प्रयत्नही भूकंपाला कारणीभूत आहेत. तुर्की, सीरिया आणि लगतच्या परिसरात सोमवारी भूकंपाचे दोन मोठे (७.८ आणि ७.५ रिश्टर) धक्के बसले. या मोठ्या धक्क्यांसह काही तासांतच ७८ धक्के बसल्याने तुर्की, सीरिया यांसह सायप्रस, ग्रीस, जॉर्डन, लेबेनॉन, इराक, जॉर्जिया, आर्मेनिया आदी देशांचा परिसर हादरला.
तुर्की आणि सीरिया येथील मृतांची एकूण संख्या पाच हजारांहून अधिक असल्याची शक्यता आहे. तुर्कीतील अंकारा, गाझियान्टेप, कहरामनमारा, उस्मानिया, आदियामन, सॅनलियुर्फा, अदाना, किलिस; तसेच सीरियातील अलेप्पो, लटाकिया, हरेम येथे सर्वाधिक नुकसान झाले. पाच हजारांहून अधिक इमारती पडल्या. तुर्की आणि सीरिया हे दोन्ही देश वेगळ्या संकटांतून आधीपासूनच जात होते. तुर्कीमध्ये आर्थिक संकट होते, तर सीरिया ११ वर्षांपासून यादवीग्रस्त आहे. सोमवारी भूकंप झालेला टापू हा भूकंपप्रवण आहे. हिमालयीन टापूइतका तो धोकादायक नाही हे खरे; परंतु युरेशियन आणि अरेबियन प्लेट्सच्या सांध्यावरचा भाग असल्याने तिथे मोठा भूकंप होण्याची शक्यता नेहमीच होती.
या टापूत गेल्या काही वर्षांत पाच रिश्टरपेक्षा अधिक तीव्रतेचे धक्के जाणवले नव्हते. १९७०पासून आतापर्यंत तीनदा सहा किंवा त्याहून अधिक रिश्टर तीव्रतेचे धक्के बसले. त्यातील शेवटचा मोठा धक्का सन २०००मधील होता. त्यानंतर २३ वर्षांनी आता हा मोठ्या तीव्रतेचा धक्का बसला आहे. या भूकंपामुळे इमारती मोठ्या प्रमाणात पडल्या असल्याने बचाव कार्य अवघड आणि वेळ घेणारे असेल, असे दिसते. भूकंपानंतर भारतासह संपूर्ण जगभरातून तत्परतेने मदत मिळत असली, तरी बचाव आणि पुनर्वसनाचे आव्हान मोठे आहे, यात शंका नाही.