पुतिनशाहीची घट्ट पकड

रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमिर पुतिन चीनचे अध्यक्ष शी जिनपिंग यांच्या पावलावर पाऊल टाकत पुढे चालले आहेत. तहहयात अध्यक्षपदी राहण्याची तरतूद जिनपिंग यांनी करून घेतली आहे, तर २०३६ पर्यंत सत्तेवर राहण्यासाठीच्या कायदेशीर अडचणी दूर करण्यात पुतिन यांना यश आले आहे. गेल्या दोन दशकांपासून सत्तास्थानी असलेले पुतिन यांची अध्यक्षीय कारकीर्द २०२४ मध्ये संपेल. सलग दोन कार्यकाल अध्यक्ष असल्याने, त्यांना पुन्हा या पदावर येणे शक्य व्हावे म्हणून गेल्या वर्षी, करोना साथरोगाचा कहर सुरू असताना, रशियात सार्वमत घेतले गेले. त्यात पुतिन यांना घवघवीत यश मिळाले. आता याबाबतच्या विधेयकाला रशियाच्या लोकप्रतिनिधींनी हिरवा कंदील दाखविला असून, त्याचे कायद्यात रूपांतर करण्याला पुतिन यांनी सोमवारी मंजुरी दिली.

सत्तेवर राहण्यासाठी आपला मार्ग मोकळा करण्याची ही काही त्यांची पहिली वेळ नव्हती. २००८मध्ये त्यांची अध्यक्षीय कारकीर्द संपुष्टात आल्यानंतरही त्यांनी असाच प्रकार केला होता. सन २०००मध्ये ते पहिल्यांदा अध्यक्ष झाले. चार-चार वर्षांचे दोन सलग कार्यकाल पूर्ण केल्यानंतर, पुन्हा अध्यक्ष होणे कायद्याने शक्य नव्हते; त्यामुळे त्यांनी दिमित्री मेदवेदेव यांना अध्यक्ष करून, स्वत: पंतप्रधान बनले. मेदवेदेव हे केवळ नामधारी अध्यक्ष होते आणि पुतिनच सारी सूत्रे हलवित. मेदवेदेव यांनी तेव्हा घटनादुरुस्ती करून, अध्यक्षीय कार्यकाल सहा वर्षांचा करून पुतिन यांचा रस्ता प्रशस्त केला. त्यानंतर २०१२ आणि नंतर २०१८च्या निवडणुकांद्वारे पुतिन अध्यक्ष झाले. त्यांचा हा कार्यकाल २०२४मध्ये संपणार आहे; परंतु आता ते पुन्हा अध्यक्षपदासाठी रिंगणात उतरू शकतात आणि दोन वेळा निवडून आल्यास २०३६पर्यंत अध्यक्षपदावर राहू शकतात. यामुळे रशियावरील एकाधिकारशाहीची, खरे तर पुतिनशाहीची, पकड अधिक घट्ट होणार आहे. सत्तेवरील कालावधी वाढविण्यासाठी पुतिन यांनी केलेल्या प्रत्येक प्रयत्नांच्या वेळी त्यांना विरोध झाला. गेल्या वर्षीच्या सार्वमतावरही आक्षेप घेतला गेला; परंतु पुतिन विरोधकांना पुरून उरले आहेत. विरोधकांना तुरुंगात डांबून ठेवण्यापासून त्यांच्यावर विषप्रयोग करण्यापर्यंतच्या घटना रशियात घडत आहेत. रशियाला बळकट करण्याच्या नावाखाली पुतिन यांनी आपली पोलादी पकड मजबूत केली आहे. आक्रमक कार्यशैली असलेले पुतिन यांचे स्थान बळकट होण्याचे परिणाम आंतरराष्ट्रीय राजकारणावरही होणार, यात शंका नाही.