बंडाचा अपेक्षित झेंडा

माजी केंद्रीय मंत्री यशवंत सिन्हा यांनी गेले अनेक दिवस अपेक्षित असणारा बंडाचा झेंडा अखेर उभारला. पाटणा येथील कार्यक्रमात 'आपला भाजपशी संबंध आता संपला' असे त्यांनी स्पष्ट जाहीर केले. त्यांच्या मागे त्यांचे घनिष्ट मित्र शत्रुघ्न सिन्हा किती दिवसांत जातात, हे कळेलच. गेले अनेक महिने सिन्हा पक्षात राहून पक्ष आणि सरकारच्या विरोधात आवाज उठवत होते. लालकृष्ण अडवाणी, मुरली मनोहर जोशी, अरुण शौरी आदी नाराज नेत्यांशी विचारविनिमयही करीत होते. पण भाजपने त्यांच्यावर शिस्तभंगाची कारवाई करण्याचे टाळले. कारवाई करून सिन्हांना हौतात्म्य कशाला द्या, असा विचार पक्षाने केला असू शकतो. खरेतर, सिन्हा यांनी ३० जानेवारीला 'राष्ट्र मंच' स्थापन केला, तेव्हाच त्यांचे पुढचे पाऊल काय असणार, हे स्पष्ट झाले. आता ते विरोधकांच्या ऐक्यासाठी प्रयत्न करणार आहेत. सिन्हा यांचे हे प्रयत्न लोकशाहीच्या बचावासाठी असणार आहेत. त्यांचा पवित्रा प्रामाणिकही असेल. पण काही प्रश्न पडतात. सिन्हा यांचा हजारीबाग हा मतदारसंघ २०१४ मध्ये त्यांनी मुलगा जयंत याच्याकडे सोपवला. तो केवळ तेथील खासदार नसून मोदी यांच्या मंत्रिमंडळात राज्यमंत्री आहे. वडिलांच्या बंडाबाबत मुलाची भूमिका काय, हे स्पष्ट व्हायला हवे. आता आपण सक्रिय राजकारणातून निवृत्त होत असून कोणत्याही पक्षात जाणार नाही, असे सिन्हा सांगत आहेत. मग विरोधी पक्षांची मोट बांधण्यासाठी त्यांनी चालवलेले प्रयत्न हे राजकारणबाह्य काम आहे का? सिन्हा मुळात सनदी अधिकारी होते. त्यांनी जनता दल, चंद्रशेखर यांचा समाजवादी जनता पक्ष आणि भाजप असा राजकीय प्रवास केला आहे. अटलबिहारी वाजपेयी यांच्या मंत्रिमंडळात त्यांनी अर्थ आणि संरक्षण अशी महत्त्वाची खाती सांभाळली. खरेतर, त्याच काळात गुजरातमध्ये झालेल्या जातीय दंगलींवरून मोदी यांचे मुख्यमंत्रिपद धोक्यात आले होते. पंतप्रधान वाजपेयी यांनाही मोदी जावेत, असेच वाटत होते. मात्र, तेव्हा यशवंत सिन्हा यांनी 'लोकशाही बचावा'ची भूमिका घेतल्याचे कुणाला आढळणार नाही. भारतीय राजकारणात 'तत्त्वनिष्ठा' याचा एक अर्थ 'सत्तापद नसताना होणारी घालमेल' असाही असतो. सिन्हा यांचा तात्त्विक लढा याच जातकुळीतला आहे.