दुसरा डाव!

भारतीय माहिती तंत्रज्ञान उद्योगातील वलयांकित कंपनी असलेल्या इन्फोसिसच्या मुख्य कार्यकारी पदावरून विशाल सिक्का यांनी राजीनामा दिल्यानंतर तिच्या शेअरमध्ये सुरू झालेली मोठी घसरण थांबली, ती नंदन नीलेकणी परतत असल्याच्या चर्चेने. नीलेकणी यांच्या कार्याबद्दलचा आणि क्षमतेबद्दलचा विश्वास; तसेच त्यांच्याकडून असलेल्या अपेक्षा इन्फोसिसच्या गुंतवणूकदारांनी या घटनेतून दाखवून दिल्या. या अपेक्षांच्या पूर्तीचे आणि सध्याच्या संकटातून मार्ग काढण्याचे आव्हान घेऊन नीलेकणी इन्फोसिसमध्ये अकार्यकारी अध्यक्ष म्हणून परतत आहेत. सव्वाशे कोटींहून अधिक लोकसंख्या असलेल्या भारतात प्रत्येक नागरिकाला ‘ओळख’ देणाऱ्या आधार कार्डाचा महत्त्वाकांक्षी प्रकल्प यशस्वीरीत्या हाताळणारे नीलेकणी हे आव्हान पेलतील, अशी शक्यता असल्यानेच त्यांना त्यांच्या मातृसंस्थेने परत येण्याचे साकडे घातले गेले.

मध्यमवर्गीय पार्श्वभूमी असलेल्या प्रज्ञावंत तरुणांनी साकारलेल्या कंपनीने आंतरराष्ट्रीय बाजारात स्वतःचा ब्रँड प्रस्थापित करण्याच्या घटना आपल्याकडे अपवादानेच घडतात. इन्फोसिस हे या अपवादाचे एक उदाहरण. एन. आर. नारायणमूर्ती यांच्या जोडीने इन्फोसिसचे सहसंस्थापक असलेल्या नीलेकणींनी मूर्ती यांच्यानंतर या कंपनीची धुरा अतिशय यशस्वीपणे सांभाळली होती. निवृत्तीनंतर मात्र ते जाणीवपूर्वक इन्फोसिसपासून दूर राहिले. तत्कालीन पंतप्रधान डॉ. मनमोहनसिंग यांच्या सूचनेनंतर आधार प्रकल्पाची धुरा त्यांनी सांभाळली. राजकारणात उतरण्यासही कचरले नाहीत. तंत्रज्ञानाच्या साह्याने देशाचा विकास करण्याचा विचार मांडणारे ग्रंथलेखन करतानाच स्टार्ट अप उद्योगांना पाठबळ देण्यात ते सध्या गर्क आहेत. इन्फोसिसपासून राखून ठेवलेले अंतर कापून परतत असताना त्यांना तेथील आव्हानांची कल्पना असणार. एकतर त्यांनी या कंपनीत दीर्घकाळ काम केले आहे. ते कार्यरत असतानाच्या काळात इन्फोसिसचे रूपांतर अब्जावधी डॉलरच्या कंपनीत झाले होते. पारदर्शक कारभाराचा आदर्शही इन्फोसिसने निर्माण केला. माहिती तंत्रज्ञान उद्योगातील नवीन प्रवाह, नवीन संधी, अन्य बहुराष्ट्रीय कंपन्यांनी निर्माण केलेली आव्हाने, इन्फोसिसच्या समस्या या साऱ्यांची नीलेकणींना निश्चितच कल्पना आहे. तरीही आताची इन्फोसिस आणि ते निवृत्त झाले ती इन्फोसिस यांत फरक आहे. नारायणमूर्ती आणि विशाल सिक्का यांच्यातील मतभेदामुळे या कंपनीतील वाद चव्हाट्यावर आले आहेत. मूर्ती आणि सिक्का यांच्या वयात वीस वर्षांचे अंतर आहे आणि याचमुळे त्यांच्या कार्यसंस्कृतीतही फरक आहे. सिक्का यांच्या गच्छंतीत या कार्यसंस्कृतीचाही मोठा वाटा आहे. माहिती तंत्रज्ञान उद्योगातील स्पर्धेत इन्फोसिस पिछाडीला पडली आहे. अॅपल, फेसबुक, मायक्रोसॉफ्ट या आंतरराष्ट्रीय कंपन्यांच्या तुलनेत इन्फोसिस बरीच मागे आहे. ही पिछाडी भरून काढण्याचा प्रयत्न सिक्का यांनी नक्कीच केला. त्यांच्या कार्यकाळात इन्फोसिसचे प्रतिकर्मचारी उत्पन्न पन्नास हजार डॉलरपर्यंत गेले. त्यामुळे गुंतवणूकदारांच्या अपेक्षाही उंचावल्या. मात्र, वरिष्ठांचे भरमसाठ वेतन आणि अन्य खर्च यांवरून विशाल सिक्का आणि मूर्ती यांच्यात गंभीर मतभेद होत गेले आणि त्याची परिणती सिक्का यांच्या जाण्यात झाली. त्यानंतर संचालक मंडळानेही खरमरीत पत्र लिहिले. या वळणावर नीलेकणी इन्फोसिसमध्ये येत आहेत. आधीच्या कार्यकालातील अनुभवाच्या जोरावर त्यांना हा दुसरा डाव खेळावयाचा आहे. काळानुरूप बदल आणि नवीन वैश्विक कार्यसंस्कृतीही अंगीकारावी लागणार आहे. हे आव्हान ते कसे पेलतात यावरच त्यांचे आणि इन्फोसिसचे यशापयश अवलंबून आहे.