साठीच्या दशकापासून नव्वदच्या दशकापर्यंत संगीतकार म्हणून कार्यरत असलेले ज्येष्ठ संगीतकार यांना यंदाचा हृदयनाथ पुरस्कार जाहीर झाला आहे. ते केवळ या काळात कार्यरत नव्हते तर त्यापैकी उत्तरार्धातील दोन दशकांतील चित्रपटातील संगीताची जातकुळी (जॉनर) ठरविण्यात त्यांचा सिंहाचा वाटा आहे. चित्रपट आणि संगीत यांच्यातील उत्कृष्ट मिलाफाचे उदाहरण त्यांनी घालून दिलेच, शिवाय, त्यातून अजरामर चित्रपट आणि चित्रपट संगीत निर्माण करण्यात अग्रेसर राहिले. संगीत शिकण्यासाठी लहानपणी घरातून पळून गेलेल्या मोहम्मद जहूर यांना घरच्यांनी शिक्षण पूर्ण करण्यासाठी समजूत घालून परत आणले, तरी पुढे घरच्यांना त्यांच्या आग्रहापुढे हार पत्करावी लागली. आधी अभिनयाचा षोक असलेले खय्याम पंडित अमरनाथ यांच्याकडे गाणे शिकू लागले. त्यांच्या भावी संगीतमय वाटचालीची सुरुवात येथेच झाली. त्यांच्या संगीतात माधुर्य आहेच, परंतु ते माधुर्य आशयघनता दाखवण्यासाठी येते. या उत्कृष्टतेसाठी चित्रपटाच्या आशयासोबतच त्याच्या संगीतमय अनुभवातील गीतकार या अन्य भागीदारांची भूमिकाही तितकीच अनमोल असते, हे त्यांना माहीत आहे. त्यामुळे त्यांनी साहिर लुधियानवी, निदा फाजली, शहरयार अशा शायर असलेल्या गीतकारांसोबत काम करण्याचा आग्रह धरला. त्यात ते यशस्वीही झाले. ‘कभी कभी’ हा चित्रपट असो वा ‘उमराव जान’, त्यांच्या संगीतामुळे ते चित्रपट ओळखले जातात. अगदी ‘फिर सुबह होगी’ या १९५८ सालच्या चित्रपटापासून १९८३ सालच्या ‘रझिया सुलतान’पर्यंत त्यांच्या गाण्यातील अर्थपूर्ण मधुरता ही शैली कायम दिसते. त्यात ‘नूरी’ आणि ‘बाजार’ यांचाही उल्लेख करायला हवा. चित्रपटांव्यतिरिक्त त्यांनी काही अल्बम केले आहेत. त्यापैकी संस्मरणीय म्हणजे मीनाकुमारी यांचा ‘आय राईट, आय रिसाईट’ हा अल्बम. त्यात मीनाकुमारी यांनी आपली शायरी गायली. मीनाकुमारीच्या आवाजाला त्यांच्या संगीताने दिलेली शांत, अदृश्य स्वरूपाची साथ तिच्या गूढ व्यक्तिमत्वाला अधिक गहिरी करते. ‘फिल्मफेअर’चा पुरस्कार त्यांना अनेकदा लाभला. राष्ट्रीय पुरस्कारही मिळाला. ज्या क्षेत्रात आपण हयात घालवली, त्या चित्रपट क्षेत्रासाठी आपण काहीतरी केले पाहिजे, या कर्तव्यभावनेतून त्यांनी ट्रस्ट स्थापन करून त्याला संपूर्ण मालमत्ता दान केली. संगीताप्रमाणे त्यांची जीवनावरची निस्सीम निष्ठा त्यातून दिसली आहे.
मोहम्मद जहूर खय्याम
साठीच्या दशकापासून नव्वदच्या दशकापर्यंत संगीतकार म्हणून कार्यरत असलेले ज्येष्ठ संगीतकार यांना यंदाचा हृदयनाथ पुरस्कार जाहीर झाला आहे. ते केवळ या काळात कार्यरत नव्हते तर त्यापैकी उत्तरार्धातील दोन दशकांतील चित्रपटातील संगीताची जातकुळी (जॉनर) ठरविण्यात त्यांचा सिंहाचा वाटा आहे.
महाराष्ट्र टाइम्स 13 Oct 2018, 12:31 pm