अष्टपैलू समाजसेविका : फातेमा झकेरिया

देशातील शिक्षण, समाजकार्य आणि पत्रकारितेसह अनेक क्षेत्रांत कार्यरत असणारे महत्त्वाचे ज्येष्ठ व्यक्तिमत्व फातेमा झकेरिया यांच्या निधनाने काळाच्या पडद्याआड गेले आहे. शिक्षण आणि सामाजिक कार्यात त्या अखेरपर्यंत सक्रिय होत्या. त्यांचे पती, महाराष्ट्राचे माजी मंत्री, ज्येष्ठ शिक्षणतज्ज्ञ डॉ. रफिक झकेरिया यांच्यानंतर, औरंगाबादमधील मौलाना आझाद शिक्षणसंस्थेची धुरा त्यांनी वाहिली. मराठवाडा, खान्देश, वऱ्हाड भागातील शैक्षणिक आणि सामाजिक विकासात त्यांचे मोठे योगदान आहे. मौलना आझाद शिक्षण संस्थेने शिक्षणापासून वंचित राहिलेल्या शेकडो गरीब विद्यार्थ्यांना आयुष्य घडवण्याची संधी उपलब्ध केली. त्यातून नामवंत डॉक्टर, कुशल अभियंते, उत्तम औषधनिर्माते घडले. विद्यार्थ्यांना आधुनिक विद्याशाखांतील उच्च शिक्षणाची दालने खुली करून दिली. विशेषतः स्त्री शिक्षणासंदर्भात फातेमा झकेरिया यांना विशेष आस्था होती. त्यांच्या कार्याची दखल घेऊन २००६ मध्ये पद्मश्री सन्मानाने गौरवण्यात आले होते. फातेमा झकेरिया यांचे पत्रकारितेतील योगदानही मोठे होते. 'टाइम्स ऑफ इंडिया'सहित अनेक नियतकालिकांमध्ये त्यांनी पत्रकारिता केली. पत्रकारितेतला वारसा त्यांचे पुत्र फरीद झकेरिया अमेरिकेत चालवित आहेत. राजकीय आणि चालू घडामोडींवर त्यांनी पत्रकारितेतून वेगळा ठसा उमटवला. इंदिरा गांधी यांच्यासह ब्रिटनच्या राजकीय नेत्या मार्गारेट थॅचर, ज्येष्ठ उद्योगपती जे. आर. डी. टाटा, जयप्रकाश नारायण, मोरारजीभाई देसाई, चौधरी चरणसिंह यांच्या मुलाखती त्यांनी घेतल्या. 'ताज मॅगझिन'च्या संपादक म्हणून त्या अखेरपर्यंत काम करीत होत्या. बदलत्या काळाचा वेध घेऊन, व्यावसायिक अभ्यासक्रमाची गरज ओळखून त्यांनी आपल्या शिक्षण संस्थेत फार्मसी, हॉटेल मॅनेजमेंट आणि अन्य व्यावसायिक अभ्यासक्रमांची सुरुवात केली. मौलाना आझाद संस्थेच्या माध्यमातून चालविण्यात येणाऱ्या शिक्षण संस्थेत त्यांनी कधीही कुठला भेद होऊ दिला नाही. गुणवत्ता आणि बुद्धिमत्ता यांना कायम प्राधान्य दिले. गुणवत्ता टिकविण्यासाठी त्यांनी कधीही तडजोड केली नाही. फातेमा झकेरिया यांना श्रद्धांजली.