मोहन कान्हेरे
ऑनलाइन बिझनेस मॉडेल्सची उपयुक्त माहिती
‘द माऊस चार्मर’ या इंग्रजी पुस्तकाचा शुभदा पटवर्धन यांनी मराठी अनुवाद केला आहे, नाव आहे - ‘भारतीय उद्योगातील ऑनलाइन आयडॉल्स.’ याच्या मूळ लेखिका अनुराधा गोयल, बिझनेस इनोव्हेशन्सचा, विशेषत्वाने बिझनेस मॉडेल्सच्या अभ्यासक आहेत.
इंटरनेटच्या माध्यमातून खरेदी-विक्री हा प्रकार आपल्या ध्यानीमनी नव्हता. या प्रकारच्या खरेदीचे फायदे जागृत ग्राहकांना आता जाणवू लागले आहेत. त्यावर चर्चा घडू लागल्या आहेत. ग्राहकांची मानसिकता हळूहळू बदलताना दिसत आहे. खरेदी करण्याच्या सवयी आता बदलू लागल्या आहेत.
भारतीय ऑनलाइन क्षेत्रात फ्लिपकार्ट, मेकमायट्रीप, कॅरटलेन, झोमॅटो, बिग बास्केट, शादी डॉट कॉम, इमेजेस बझार - अशा कंपन्यांनी आपल्या देशात ऑनलाइन उद्योगजगताचा पाया घातला. नावीन्यपूर्ण कल्पना लढवून स्वतःचा ठसा उमटवला, नवे नवे ट्रेंडस् आणले. आपण सर्व या बदलांचे साक्षीदार आहोत. ऑनलाइन खरेदीचे फायदे आता स्पष्टपणे दिसू लागले आहेत. हे सगळं खरं असलं तरी अनेकजण या व्यवहारांबद्दल अनभिज्ञ आहेत… अशांना ‘शहाणे करोनी सोडावे’ हा या पुस्तकाचा उद्देश आहे.
विषयाची ओळख व्हावी या हेतूने सुरुवातीला सांगितलेली अत्यंत उपयुक्त माहिती वाचायलाच हवी… आंतरजालाचा (इंटरनेटचा) प्रवेश झाल्यावर डिजिटल अवकाशात बऱ्याच संधी निर्माण झाल्या. उद्यमशीलतेने ‘गगनभरारी’ घेतली. औषधं, किराणामाल, स्मार्ट फोन, दागदागिने… अनेक वस्तूंची खरेदी ऑनलाइन होऊ लागल्याने उद्योगविश्व ढवळून निघालं! यात, ग्राहक सुजाण होण्याच्या दृष्टीने अनेक घडामोडी घडताना दिसू लागल्या.
अनुराधा गोयल यांनी दहा कंपन्यांची यशोगाथा वाचकाला सांगितली आहे. सोयीसाठी कॉमर्स, कंटेंट आणि कनेक्टर्स असे विभाग केले आहेत. प्रत्येक विभागात निवडक कंपन्यांचा समावेश केला आहे. त्यांचा सखोल अभ्यास करून वाचकाला सुजाण करणारी ही लेखिका! तिची कामगिरी चोख झाली आहे… फ्लिपकार्ट हा तर आपल्या देशातील ई-कॉमर्सचा प्रणेता! या कंपनीने ग्राहकांचा विश्वास कमावला. आधी ग्राहकाच्या हाती वस्तू देऊन नंतर तिची किंमत त्याने चुकती करणं ही ऑनलाइन पद्धत! (यात कंपनीला जोखीम पत्करावी लागते) सुरुवातीला पुस्तकांची विक्री, नंतर इलेक्ट्रॉनिक उपकरणं, नंतर अनेकानेक नवी नवी उत्पादनं - असा हा २००७ साली सुरू झालेला प्रवास… या कंपनीची रचना कशी ते एका तक्त्या-द्वारा (पान ४६) लेखिकेने समजावलं आहे - ‘नो किडिंग नो वरीज’ हे त्यांचं घोषवाक्य होतं. प्रयोगशीलता, उत्तम जाहिरात आणि संपर्क - विश्वास या बळावर ही कंपनी मोठी झाली. हे सर्व सांगताना लेखिकेने कंपनीची सांगोपांग माहिती पुरवली आहे. आपल्या डोळ्यांसमोर नेटकं चित्रं उभं केलं आहे.
‘कॅरटलेन’ हा दागदागिन्यांची विक्री ‘ऑनलाइन’ करणारा अग्रेसर उद्योग! २००८ साली तो अस्तित्वात आला. नेहमीच्या सराफाकडे जायचं, अलंकार हाताळायचे, घालून बघायचे, स्वतःला मग आरशात न्याहाळून चिकित्सा करायची… खरेदीचा हा पारंपरिक प्रकार!... आताच्या स्त्रीच्या अपेक्षा काय आहेत त्याचा वेध घेण्याचा प्रयत्न कॅरटलेन करते. बँकेत नोकरी करणारी, शिक्षिकेचा पेशा असलेली, कलेच्या क्षेत्रात काम करणारी ‘सर्जनशील’, उच्च पदावर जबाबदाऱ्या पेलणारी… अशा वेगवेगळ्या स्त्रियांची अलंकारांची पसंती आजमावण्याचं काम ही कंपनी करते. त्यांची गरज ध्यानी घेऊन ऑफलाइन सोयही केली आहे, ‘एक्सपीरिअन्स लाऊंज’च्या स्वरूपात!... मागणी मात्र ऑनलाइन करावी लागते हे नमूद केलं पाहिजे… या झगमगत्या दुनियेशी निगडित अनेक लहान-मोठे मुद्दे विचारात घ्यायचं काम, माहिती पुरवण्याचं काम लेखिकेने उत्तमरीत्या केल्याचं वाचकांच्या ध्यानी येतं…
‘कनेक्टर्स’अंतर्गत ‘शादी’ हे प्रकरण रोचक आणि सर्वांना ‘लक्ष घालून’ वाचावंसं वाटेल, असं आहे. ‘शादी.कॉम’ हा आपल्या कौटुंबिक समरसतेचा विषय झाला आहे. ‘कांदेपोहे’ पद्धत कालबाह्य होत आहे. जगभरात, कानाकोपऱ्यात भारतीय तरुण-तरुणी व्यवसाय-नोकरीनिमित्त पोचलेले आहेत. त्यामुळे देश-विदेशातील सर्वात मोठं वैवाहिक केंद्र म्हणून ‘शादी.कॉम’ ओळखलं जातंय. १९९६ साली अनुपम मित्तल यांनी ही कंपनी सुरू केली. खुद्द त्यांच्याकरिता त्यांच्या काकांनी वधूंचे प्रस्ताव आणले. त्यातून त्यांना प्रेरणा मिळाली. विवाहेच्छूंची माहिती ऑनलाइन उपलब्ध करायची आणि स्वतःसाठी योग्य जोडीदार शोधायला त्यांनाच उद्युक्त करायचं अशी सुरुवातीची संकल्पना होती… कालौघात बिजवर, घटस्फोटित, विशिष्ट जाती-धर्माची स्थळं - यावर लक्ष केंद्रीत करणारी पोर्टल्स आली. अति वेगाने हे क्षेत्र विस्तारत गेलं.
ऑनलाइन गेम खेळणं हे एक वैश्विक व्यसन झालं आहे. आता तर मोबाइल गेम्सही उपलब्ध आहेत. ‘गेम्स टु विन इंडिया प्रा. लिमिटेड’ ही कंपनी २००६ साली स्थापन झाली. या कंपनीने स्त्रियांसाठी गेम्स तयार केले. साहसी, किंवा खेळाद्वारे रंजन करणारे, त्याचप्रमाणे रोमान्स हा विषय डोळ्यांसमोर ठेवून निर्मित केलेले गेम्स अत्यंत लोकप्रिय झाले. प्रत्येकाच्या आत एक मूल दडलेलं असतं. ते मूल या विविध खेळांत रमून जातं. कॅज्युअल गेम्स तणावमुक्तीचा आनंद देतात.
प्रस्तुत पुस्तकाच्या अखेरीला काही निष्कर्ष मांडले आहेत. आपण जेव्हा ते वाचतो तेव्हा एका अद्भुत दुनियेशी जोडले जातो. आपल्या वैयक्तिक अनुभवांना तपासून पाहतो.
अखेरीला लेखिका म्हणते, ‘हे पुस्तक लिहिण्याच्या निमित्ताने अनेक तरुण उद्योजकांशी माझा वार्तालाप घडला. त्या आठवणी हृदयात जपून ठेवणार आहे.’ तिने या हृदयीचं त्या हृदयी घालून वाचकाला प्रमुदित केलं आहे हे मात्र नक्की! शुभदा पटवर्धन यांनी अनुवादकाचं काम चोख केलं आहे.
भारतीय उद्योगातील ऑनलाइन आयडॉल्स
मूळ लेखिका : अनुराधा गोयल
अनुवाद : शुभदा पटवर्धन
प्रकाशक : रोहन प्रकाशन, पुणे
पृष्ठं : २११
किंमत : २५० रु.
ऑनलाइन बिझनेस मॉडेल्सची उपयुक्त माहिती
‘द माऊस चार्मर’ या इंग्रजी पुस्तकाचा शुभदा पटवर्धन यांनी मराठी अनुवाद केला आहे, नाव आहे - ‘भारतीय उद्योगातील ऑनलाइन आयडॉल्स.’ याच्या मूळ लेखिका अनुराधा गोयल, बिझनेस इनोव्हेशन्सचा, विशेषत्वाने बिझनेस मॉडेल्सच्या अभ्यासक आहेत.
इंटरनेटच्या माध्यमातून खरेदी-विक्री हा प्रकार आपल्या ध्यानीमनी नव्हता. या प्रकारच्या खरेदीचे फायदे जागृत ग्राहकांना आता जाणवू लागले आहेत. त्यावर चर्चा घडू लागल्या आहेत. ग्राहकांची मानसिकता हळूहळू बदलताना दिसत आहे. खरेदी करण्याच्या सवयी आता बदलू लागल्या आहेत.
भारतीय ऑनलाइन क्षेत्रात फ्लिपकार्ट, मेकमायट्रीप, कॅरटलेन, झोमॅटो, बिग बास्केट, शादी डॉट कॉम, इमेजेस बझार - अशा कंपन्यांनी आपल्या देशात ऑनलाइन उद्योगजगताचा पाया घातला. नावीन्यपूर्ण कल्पना लढवून स्वतःचा ठसा उमटवला, नवे नवे ट्रेंडस् आणले. आपण सर्व या बदलांचे साक्षीदार आहोत. ऑनलाइन खरेदीचे फायदे आता स्पष्टपणे दिसू लागले आहेत. हे सगळं खरं असलं तरी अनेकजण या व्यवहारांबद्दल अनभिज्ञ आहेत… अशांना ‘शहाणे करोनी सोडावे’ हा या पुस्तकाचा उद्देश आहे.
विषयाची ओळख व्हावी या हेतूने सुरुवातीला सांगितलेली अत्यंत उपयुक्त माहिती वाचायलाच हवी… आंतरजालाचा (इंटरनेटचा) प्रवेश झाल्यावर डिजिटल अवकाशात बऱ्याच संधी निर्माण झाल्या. उद्यमशीलतेने ‘गगनभरारी’ घेतली. औषधं, किराणामाल, स्मार्ट फोन, दागदागिने… अनेक वस्तूंची खरेदी ऑनलाइन होऊ लागल्याने उद्योगविश्व ढवळून निघालं! यात, ग्राहक सुजाण होण्याच्या दृष्टीने अनेक घडामोडी घडताना दिसू लागल्या.
अनुराधा गोयल यांनी दहा कंपन्यांची यशोगाथा वाचकाला सांगितली आहे. सोयीसाठी कॉमर्स, कंटेंट आणि कनेक्टर्स असे विभाग केले आहेत. प्रत्येक विभागात निवडक कंपन्यांचा समावेश केला आहे. त्यांचा सखोल अभ्यास करून वाचकाला सुजाण करणारी ही लेखिका! तिची कामगिरी चोख झाली आहे… फ्लिपकार्ट हा तर आपल्या देशातील ई-कॉमर्सचा प्रणेता! या कंपनीने ग्राहकांचा विश्वास कमावला. आधी ग्राहकाच्या हाती वस्तू देऊन नंतर तिची किंमत त्याने चुकती करणं ही ऑनलाइन पद्धत! (यात कंपनीला जोखीम पत्करावी लागते) सुरुवातीला पुस्तकांची विक्री, नंतर इलेक्ट्रॉनिक उपकरणं, नंतर अनेकानेक नवी नवी उत्पादनं - असा हा २००७ साली सुरू झालेला प्रवास… या कंपनीची रचना कशी ते एका तक्त्या-द्वारा (पान ४६) लेखिकेने समजावलं आहे - ‘नो किडिंग नो वरीज’ हे त्यांचं घोषवाक्य होतं. प्रयोगशीलता, उत्तम जाहिरात आणि संपर्क - विश्वास या बळावर ही कंपनी मोठी झाली. हे सर्व सांगताना लेखिकेने कंपनीची सांगोपांग माहिती पुरवली आहे. आपल्या डोळ्यांसमोर नेटकं चित्रं उभं केलं आहे.
‘कॅरटलेन’ हा दागदागिन्यांची विक्री ‘ऑनलाइन’ करणारा अग्रेसर उद्योग! २००८ साली तो अस्तित्वात आला. नेहमीच्या सराफाकडे जायचं, अलंकार हाताळायचे, घालून बघायचे, स्वतःला मग आरशात न्याहाळून चिकित्सा करायची… खरेदीचा हा पारंपरिक प्रकार!... आताच्या स्त्रीच्या अपेक्षा काय आहेत त्याचा वेध घेण्याचा प्रयत्न कॅरटलेन करते. बँकेत नोकरी करणारी, शिक्षिकेचा पेशा असलेली, कलेच्या क्षेत्रात काम करणारी ‘सर्जनशील’, उच्च पदावर जबाबदाऱ्या पेलणारी… अशा वेगवेगळ्या स्त्रियांची अलंकारांची पसंती आजमावण्याचं काम ही कंपनी करते. त्यांची गरज ध्यानी घेऊन ऑफलाइन सोयही केली आहे, ‘एक्सपीरिअन्स लाऊंज’च्या स्वरूपात!... मागणी मात्र ऑनलाइन करावी लागते हे नमूद केलं पाहिजे… या झगमगत्या दुनियेशी निगडित अनेक लहान-मोठे मुद्दे विचारात घ्यायचं काम, माहिती पुरवण्याचं काम लेखिकेने उत्तमरीत्या केल्याचं वाचकांच्या ध्यानी येतं…
‘कनेक्टर्स’अंतर्गत ‘शादी’ हे प्रकरण रोचक आणि सर्वांना ‘लक्ष घालून’ वाचावंसं वाटेल, असं आहे. ‘शादी.कॉम’ हा आपल्या कौटुंबिक समरसतेचा विषय झाला आहे. ‘कांदेपोहे’ पद्धत कालबाह्य होत आहे. जगभरात, कानाकोपऱ्यात भारतीय तरुण-तरुणी व्यवसाय-नोकरीनिमित्त पोचलेले आहेत. त्यामुळे देश-विदेशातील सर्वात मोठं वैवाहिक केंद्र म्हणून ‘शादी.कॉम’ ओळखलं जातंय. १९९६ साली अनुपम मित्तल यांनी ही कंपनी सुरू केली. खुद्द त्यांच्याकरिता त्यांच्या काकांनी वधूंचे प्रस्ताव आणले. त्यातून त्यांना प्रेरणा मिळाली. विवाहेच्छूंची माहिती ऑनलाइन उपलब्ध करायची आणि स्वतःसाठी योग्य जोडीदार शोधायला त्यांनाच उद्युक्त करायचं अशी सुरुवातीची संकल्पना होती… कालौघात बिजवर, घटस्फोटित, विशिष्ट जाती-धर्माची स्थळं - यावर लक्ष केंद्रीत करणारी पोर्टल्स आली. अति वेगाने हे क्षेत्र विस्तारत गेलं.
ऑनलाइन गेम खेळणं हे एक वैश्विक व्यसन झालं आहे. आता तर मोबाइल गेम्सही उपलब्ध आहेत. ‘गेम्स टु विन इंडिया प्रा. लिमिटेड’ ही कंपनी २००६ साली स्थापन झाली. या कंपनीने स्त्रियांसाठी गेम्स तयार केले. साहसी, किंवा खेळाद्वारे रंजन करणारे, त्याचप्रमाणे रोमान्स हा विषय डोळ्यांसमोर ठेवून निर्मित केलेले गेम्स अत्यंत लोकप्रिय झाले. प्रत्येकाच्या आत एक मूल दडलेलं असतं. ते मूल या विविध खेळांत रमून जातं. कॅज्युअल गेम्स तणावमुक्तीचा आनंद देतात.
प्रस्तुत पुस्तकाच्या अखेरीला काही निष्कर्ष मांडले आहेत. आपण जेव्हा ते वाचतो तेव्हा एका अद्भुत दुनियेशी जोडले जातो. आपल्या वैयक्तिक अनुभवांना तपासून पाहतो.
अखेरीला लेखिका म्हणते, ‘हे पुस्तक लिहिण्याच्या निमित्ताने अनेक तरुण उद्योजकांशी माझा वार्तालाप घडला. त्या आठवणी हृदयात जपून ठेवणार आहे.’ तिने या हृदयीचं त्या हृदयी घालून वाचकाला प्रमुदित केलं आहे हे मात्र नक्की! शुभदा पटवर्धन यांनी अनुवादकाचं काम चोख केलं आहे.
भारतीय उद्योगातील ऑनलाइन आयडॉल्स
मूळ लेखिका : अनुराधा गोयल
अनुवाद : शुभदा पटवर्धन
प्रकाशक : रोहन प्रकाशन, पुणे
पृष्ठं : २११
किंमत : २५० रु.