सुधांशु नाईक
मनात घर करणाऱ्या आनंदक्षणांची चित्रं…!
पुस्तक हातात आले की आपण पट्कन त्याचं मुखपृष्ठ आणि मलपृष्ठ पाहतो. चाकाच्या खुर्चीत बसलेल्या अविनाशचे फोटो आपल्याला त्याच्या शारीरिक मर्यादांची जाणीव करून देतात. आणि पुस्तक चाळायला सुरुवात केली की शारीरिक मर्यादा, अपंगत्वावर मात करत किती सहजपणे त्यानं स्वतःमधला कलावंत जपलाय त्याचं दर्शन घडवतात. हे दर्शन भुलवणारं आहे. लोभस आहे.
पुस्तक उघडून चाळायला सुरुवात केली की प्रथम सामोरा येत मान वळवून पाहणारा एक देखणा मोर. एखाद्या देखण्या कुलशीलवान स्त्रीनं आपल्या शालूचा भरजरी लफ्फेदार पदर असा वळवून घेताना सहज मागे वळून पाहावं त्या क्षणी ती जशी देखणी दिसेल तसाच हा मोराचा नजरा, तो विशिष्ट क्षण अविनाशने आपल्या कॅमेऱ्यानं टिपलाय. पक्ष्यांची अतिशय सुंदर छायाचित्रं या पुस्तकात आहेतच. ज्यांना छायाचित्रण कला जवळून माहितेय, एखादा चांगला क्षण, पोझ टिपण्यासाठी किती आणि काय करावं लागतं हे ठाऊक आहे त्यांनाच यामागील कष्ट समजून घेता येतील.
पुस्तक चाळताना एक फोटो अचानक समोर येतो आणि आपण थबकतोच तिथं गर्द हिरवाई आहे, त्याच्या पार्श्वभूमीवर एक मातकट तपकिरी रंगाचं घर. आणि रस्त्यावर साचलेल्या, स्तब्ध पाण्यात या सगळ्याचं सुरेख प्रतिबिंब. ती शांतता, ती हिरवाई मनात आरपार झिरपत जाते आणि आपणही त्या चित्रासारखे शांत शांत होत जातो.
पक्ष्यांच्या हालचाली, मूड्स, उत्तम निसर्गदृश्य, सूर्योदय-सूर्यास्त हे सर्वांना आवडणारे क्षण तर अविनाशने टिपले आहेतच पण किंचित कठीण असते ती खगोलशास्त्रविषयक फोटोग्राफीसुद्धा तो सहज आणि देखणेपणाने मांडून दाखवतो. अविनाशसाठी मात्र हे मुळीच सोपं नसतं. धडधाकट लोकांनाही रेल्वेचा प्रवास, ते चढउतार, पुन्हा रिक्षा किंवा बसचे प्रवास हे किती कठीण जाते हे आपण पाहत असतोच. अशावेळी अविनाशला कंकणाकृती सूर्यग्रहण टिपण्यासाठी कन्याकुमारीपर्यंत करावे लागलेले प्रवास, त्यासाठी त्याने सोसलेल्या अनंत अडचणी हे सगळं समजून घेतलं तर त्याच्याविषयी अजूनच आदर आणि कौतुक वाटू लागते.
फोटोग्राफर मंडळी बरेचदा फोटो चांगला यावा म्हणून फिल्टर्स, लाइट्स, शेड्स वगैरे बऱ्याच अन्य वस्तू (accessories) वापरतात. सूर्यावरून होणारे शुक्राचे अधिक्रमण टिपण्यासाठी अविनाश चक्क वेल्डिंग करताना वापरायची काच वापरून सूर्यालाही आणि त्यावरील शुक्राला टिपतो.
अविनाश इंजिनीअर आहे. कोणत्याही गोष्टीकडे पाहण्याची एक वेगळी दृष्टी इंजिनीअरकडे असते असं सगळे मानतात. त्याचं उत्तम उदाहरण म्हणजे अविनाशची विचारसरणी.
इंजिनीअरिंगला असताना अविनाश मित्रांसोबत सुप्रसिद्ध अशा भुशी धरणावर पिकनिकला गेलेला. तिथे फोटो काढताना अचानक तोल गेला आणि तो भिंतीवरून खाली पडला. कित्येक आठवडे तो बेशुद्ध होता. त्यानंतर अनेक शस्त्रक्रिया होऊन तो वाचला, सोबत आलं जन्माचं अपंगत्व. ज्या फोटोग्राफीच्या नादामुळे हे सारं घडलं तो नाद दुसऱ्या कुणी सोडूनही दिला असता. मात्र आपल्या आयुष्यातील आनंद याच कलेत आहे याची ठाम जाणीव त्याला होती. म्हणून व्हीलचेअरची सोबत घेऊन, अडचणी वाढलेल्या असूनही अविनाश पुन्हा जोमाने फोटोग्राफी करू लागला. या त्याचा विजिगीषू वृत्तीला मनापासून सलाम करावासा वाटतो.
अविनाश गेली कित्येक वर्षं कोल्हापुरातील हेल्पर्स ऑफ दि हन्डीकॅप्पड संस्थेशी निगडित आहे. या संस्थेच्या कार्यशाळेत अपंगांच्या सोयीसाठी विविध साधनांची निर्मिती केली जाते. या कार्यशाळेचे नेतृत्व अविनाश धडाडीने करतो. अत्यंत मोजके बोलणारा अविनाश तिथल्या अनेकांचा प्रेरणास्रोत बनलाय. संस्थेची ‘समर्थ विद्यामंदिर’ ही शाळा आहे. या शाळेतील बाके बनवण्यापासून अनेक गोष्टी संस्थेच्या स्वतःच्या कार्यशाळेत तयार होतात याचा सार्थ अभिमान सर्वांना वाटतो. संस्थेचे श्री. चव्हाण आणि बनसोडे या दोघांनी अविनाशला फोटो टिपण्यासाठी विशिष्ट ठिकाणी जाता यावं यासाठी खास परिश्रम घेतले आहेत. आजकाल कुणी नातेवाईकांनादेखील सहज मदत करत नाहीत, अशावेळी अविनाशला त्याचा छंद जोपासण्यासाठी मदत करणाऱ्या या दोघांचे कौतुक वाटते.
अविनाशच्या क्षणचित्रांचे हे पुस्तक छापले आहे ते साताऱ्यातील प्रिंट ओम ऑफसेट यांनी. AIRA कन्सल्टिंग हे या पुस्तकाचे प्रकाशक आहेत. उत्तम प्रतीचा कागद वापरून यांनी अविनाशच्या क्षणचित्रांना खऱ्या अर्थाने न्याय दिलाय. अविनाशचे वडील अनंत कुलकर्णी यांनी प्रत्येक क्षणचित्रांखाली लिहिलेल्या काव्यमय ओळी लक्षवेधक आहेत. पुस्तकासाठी ज्येष्ठ अभिनेते भटकंतीवर लेखन करणाऱ्या मिलिंद गुणाजी यांनी जी प्रस्तावना लिहिलेय ती तुम्ही वाचायलाच हवी. या पुस्तकात प्रकाशित झालेल्या क्षणचित्रांव्यतिरिक्त अनेक क्षणचित्रे अविनाशच्या संग्रही असतीलच. त्याने पुढील पुस्तक लिहिताना ‘एक फोटो - एक कहाणी’ अशा पद्धतीने त्या फोटोमागील कहाणीसुद्धा सांगायला हवी असे मला वाटते.
‘फोटोसाठी कायपण… अर्थात व्हीलचेअर फोटोग्राफी’
लेखक : अविनाश कुलकर्णी
प्रकाशक : एआयआरए कन्सल्टिंग, मुंबई
पृष्ठं : ९६
किंमत : २५० रु.
मनात घर करणाऱ्या आनंदक्षणांची चित्रं…!
पुस्तक हातात आले की आपण पट्कन त्याचं मुखपृष्ठ आणि मलपृष्ठ पाहतो. चाकाच्या खुर्चीत बसलेल्या अविनाशचे फोटो आपल्याला त्याच्या शारीरिक मर्यादांची जाणीव करून देतात. आणि पुस्तक चाळायला सुरुवात केली की शारीरिक मर्यादा, अपंगत्वावर मात करत किती सहजपणे त्यानं स्वतःमधला कलावंत जपलाय त्याचं दर्शन घडवतात. हे दर्शन भुलवणारं आहे. लोभस आहे.
पुस्तक उघडून चाळायला सुरुवात केली की प्रथम सामोरा येत मान वळवून पाहणारा एक देखणा मोर. एखाद्या देखण्या कुलशीलवान स्त्रीनं आपल्या शालूचा भरजरी लफ्फेदार पदर असा वळवून घेताना सहज मागे वळून पाहावं त्या क्षणी ती जशी देखणी दिसेल तसाच हा मोराचा नजरा, तो विशिष्ट क्षण अविनाशने आपल्या कॅमेऱ्यानं टिपलाय. पक्ष्यांची अतिशय सुंदर छायाचित्रं या पुस्तकात आहेतच. ज्यांना छायाचित्रण कला जवळून माहितेय, एखादा चांगला क्षण, पोझ टिपण्यासाठी किती आणि काय करावं लागतं हे ठाऊक आहे त्यांनाच यामागील कष्ट समजून घेता येतील.
पुस्तक चाळताना एक फोटो अचानक समोर येतो आणि आपण थबकतोच तिथं गर्द हिरवाई आहे, त्याच्या पार्श्वभूमीवर एक मातकट तपकिरी रंगाचं घर. आणि रस्त्यावर साचलेल्या, स्तब्ध पाण्यात या सगळ्याचं सुरेख प्रतिबिंब. ती शांतता, ती हिरवाई मनात आरपार झिरपत जाते आणि आपणही त्या चित्रासारखे शांत शांत होत जातो.
पक्ष्यांच्या हालचाली, मूड्स, उत्तम निसर्गदृश्य, सूर्योदय-सूर्यास्त हे सर्वांना आवडणारे क्षण तर अविनाशने टिपले आहेतच पण किंचित कठीण असते ती खगोलशास्त्रविषयक फोटोग्राफीसुद्धा तो सहज आणि देखणेपणाने मांडून दाखवतो. अविनाशसाठी मात्र हे मुळीच सोपं नसतं. धडधाकट लोकांनाही रेल्वेचा प्रवास, ते चढउतार, पुन्हा रिक्षा किंवा बसचे प्रवास हे किती कठीण जाते हे आपण पाहत असतोच. अशावेळी अविनाशला कंकणाकृती सूर्यग्रहण टिपण्यासाठी कन्याकुमारीपर्यंत करावे लागलेले प्रवास, त्यासाठी त्याने सोसलेल्या अनंत अडचणी हे सगळं समजून घेतलं तर त्याच्याविषयी अजूनच आदर आणि कौतुक वाटू लागते.
फोटोग्राफर मंडळी बरेचदा फोटो चांगला यावा म्हणून फिल्टर्स, लाइट्स, शेड्स वगैरे बऱ्याच अन्य वस्तू (accessories) वापरतात. सूर्यावरून होणारे शुक्राचे अधिक्रमण टिपण्यासाठी अविनाश चक्क वेल्डिंग करताना वापरायची काच वापरून सूर्यालाही आणि त्यावरील शुक्राला टिपतो.
अविनाश इंजिनीअर आहे. कोणत्याही गोष्टीकडे पाहण्याची एक वेगळी दृष्टी इंजिनीअरकडे असते असं सगळे मानतात. त्याचं उत्तम उदाहरण म्हणजे अविनाशची विचारसरणी.
इंजिनीअरिंगला असताना अविनाश मित्रांसोबत सुप्रसिद्ध अशा भुशी धरणावर पिकनिकला गेलेला. तिथे फोटो काढताना अचानक तोल गेला आणि तो भिंतीवरून खाली पडला. कित्येक आठवडे तो बेशुद्ध होता. त्यानंतर अनेक शस्त्रक्रिया होऊन तो वाचला, सोबत आलं जन्माचं अपंगत्व. ज्या फोटोग्राफीच्या नादामुळे हे सारं घडलं तो नाद दुसऱ्या कुणी सोडूनही दिला असता. मात्र आपल्या आयुष्यातील आनंद याच कलेत आहे याची ठाम जाणीव त्याला होती. म्हणून व्हीलचेअरची सोबत घेऊन, अडचणी वाढलेल्या असूनही अविनाश पुन्हा जोमाने फोटोग्राफी करू लागला. या त्याचा विजिगीषू वृत्तीला मनापासून सलाम करावासा वाटतो.
अविनाश गेली कित्येक वर्षं कोल्हापुरातील हेल्पर्स ऑफ दि हन्डीकॅप्पड संस्थेशी निगडित आहे. या संस्थेच्या कार्यशाळेत अपंगांच्या सोयीसाठी विविध साधनांची निर्मिती केली जाते. या कार्यशाळेचे नेतृत्व अविनाश धडाडीने करतो. अत्यंत मोजके बोलणारा अविनाश तिथल्या अनेकांचा प्रेरणास्रोत बनलाय. संस्थेची ‘समर्थ विद्यामंदिर’ ही शाळा आहे. या शाळेतील बाके बनवण्यापासून अनेक गोष्टी संस्थेच्या स्वतःच्या कार्यशाळेत तयार होतात याचा सार्थ अभिमान सर्वांना वाटतो. संस्थेचे श्री. चव्हाण आणि बनसोडे या दोघांनी अविनाशला फोटो टिपण्यासाठी विशिष्ट ठिकाणी जाता यावं यासाठी खास परिश्रम घेतले आहेत. आजकाल कुणी नातेवाईकांनादेखील सहज मदत करत नाहीत, अशावेळी अविनाशला त्याचा छंद जोपासण्यासाठी मदत करणाऱ्या या दोघांचे कौतुक वाटते.
अविनाशच्या क्षणचित्रांचे हे पुस्तक छापले आहे ते साताऱ्यातील प्रिंट ओम ऑफसेट यांनी. AIRA कन्सल्टिंग हे या पुस्तकाचे प्रकाशक आहेत. उत्तम प्रतीचा कागद वापरून यांनी अविनाशच्या क्षणचित्रांना खऱ्या अर्थाने न्याय दिलाय. अविनाशचे वडील अनंत कुलकर्णी यांनी प्रत्येक क्षणचित्रांखाली लिहिलेल्या काव्यमय ओळी लक्षवेधक आहेत. पुस्तकासाठी ज्येष्ठ अभिनेते भटकंतीवर लेखन करणाऱ्या मिलिंद गुणाजी यांनी जी प्रस्तावना लिहिलेय ती तुम्ही वाचायलाच हवी. या पुस्तकात प्रकाशित झालेल्या क्षणचित्रांव्यतिरिक्त अनेक क्षणचित्रे अविनाशच्या संग्रही असतीलच. त्याने पुढील पुस्तक लिहिताना ‘एक फोटो - एक कहाणी’ अशा पद्धतीने त्या फोटोमागील कहाणीसुद्धा सांगायला हवी असे मला वाटते.
‘फोटोसाठी कायपण… अर्थात व्हीलचेअर फोटोग्राफी’
लेखक : अविनाश कुलकर्णी
प्रकाशक : एआयआरए कन्सल्टिंग, मुंबई
पृष्ठं : ९६
किंमत : २५० रु.