अमेरिकेत डोनाल्ड ट्रम्प यांची राजवट सुरू झाल्याने जागतिक राजकारणाची दिशा बदलणार आहे. अमेरिकेसारख्या महासत्तेच्या परराष्ट्र धोरणांत आणि हितसंबंधांत, अंतर्गत सत्तांतराने आमूलाग्र बदल होत नसला, तरी ट्रम्प यांची गेल्या काही काळातील वक्तव्ये आणि त्यांची स्वतःची प्रतिमा यांमुळे तूर्तास तरी अनिश्चितता निर्माण झाली आहे. अध्यक्षीय उमेदवार असलेले ट्रम्प आणि अध्यक्ष ट्रम्प या दोहोंत अंतर असणे स्वाभाविक आहे. अध्यक्षपदाची जबाबदारी आणि वॉशिंग्टन येथील प्रशासकीय यंत्रणा, ट्रम्प यांना अमेरिकेचे हितसंबंध जोपासणाऱ्या धोरणांना धक्का लावू देणार नाहीत. मात्र, त्यावरही मात करून ट्रम्प आपला अजेंडा पुढे रेटू शकतात. अध्यक्षपदीची सूत्रे स्वीकारण्याच्या आधी त्यांनी केलेली वक्तव्ये, त्यांचा अजेंडा स्पष्ट करणारा आहे. मावळते अध्यक्ष बराक ओबामा यांची धोरणे बदलणार असल्याचे संकेत त्यांनी दिले आहेतच. त्यामुळेच ट्रम्प काय करणार, असा प्रश्न केवळ अमेरिकेतच नव्हे, तर जगभर विचारला जात आहे. अमेरिकेत येणाऱ्या स्थलांतरितांना रोखण्यावर ट्रम्प ठाम आहेत. मेक्सिकोच्या सीमेवर भिंत बांधण्याचा पुनरुच्चार करीत त्यांनी त्या दिशेने पावले उचलण्याचे संकेत दिले आहेत. अमेरिकेत मोठ्या प्रमाणावर रोजगारनिर्मिती करणार असल्याचे त्यांचे वक्तव्यही याला पूरक असेच आहे. जागतिकीकरणाने अमेरिकेतील कामगारांचा रोजगार हिरावून घेतल्याची ट्रम्प यांची भावना आहे. इस्लाम आणि दहशतवाद यांचे थेट समीकरण मांडून मुस्लिम जगतातून अमेरिकेत येणाऱ्यांवर थेट नजर ठेवणार असल्याचेही ट्रम्प यांनी म्हटले आहे. जगभरातील प्रतिभावंतांना आणि कष्टकऱ्यांना संधी देत अमेरिका मोठी झाली असली, तरी जागतिकीकरण गतिमान झाल्याने स्थानिकांना फटका बसत असल्याची भावना तिथे बळावत चालली आहे. त्याला साद देत ट्रम्प धोरण आखणार असे दिसते. दुसऱ्या महायुद्धानंतरच्या जगात नाटो कराराने आंतरराष्ट्रीय राजकारणाची दिशा ठरविली. हा करार कालबाह्य झाल्याचे मत ट्रम्प यांनी व्यक्त केले आहे. जपान आणि दक्षिण कोरिया यांच्याशी असलेल्या लष्करी सहकार्यात त्या देशांनी आता अधिक वाटा उचलावा, असेही ट्रम्प बोलले आहेत. रशियाशी असलेली त्यांची जवळीक लपून राहिलेली नाही. व्लादिमिर पुतिन यांच्या नेतृत्वाखाली रशिया बलवान होत असून, आंतरराष्ट्रीय राजकारणात एक शक्ती म्हणून तो सक्रिय होत आहे. एक शक्ती म्हणून चीनचाही उदय झाला आहे. आताचे जग अशा प्रकारे बहुकेंद्री बनत आहे. त्याचबरोबर अमेरिका आणि रशिया पुन्हा आमने-सामने येणार की काय असेही वाटत आहे. हॅकिंगप्रकरणी रशियन दूतावासातील कर्मचाऱ्यांवरील ओबामांची कारवाई ही भावना बळकट करणारी होती. मात्र, ट्रम्प यांचा रशियाबाबतचा दृष्टिकोन वेगळा आहे. रशियाबरोबरील नजीकचे संबंध निर्माण करण्यासाठी ते प्रयत्नशील राहिले, तरी तेथील पारंपरिक प्रशासन त्यांना कितपत साथ देईल याबद्दल शंका आहे. भारत आणि अमेरिका यांच्यातील संबंध गेल्या दोन दशकांत अधिक सुरळीत झाले आहेत आणि ते वर्धिष्णूही होत आहेत. उभय देशांतील नेतृत्वबदलाचा या धोरणांवर कोणताही बदल झालेला नाही. ट्रम्प यांनी भारताच्या विरोधात थेट उक्ती केलेली नाही. तरीही ट्रम्प यांच्या अमेरिकेबरोबर संबंध सुरळीत ठेवण्याचे आव्हान भारतासमोर आहे.
ट्रम्पोदय आणि आव्हाने
अमेरिकेत डोनाल्ड ट्रम्प यांची राजवट सुरू झाल्याने जागतिक राजकारणाची दिशा बदलणार आहे. अमेरिकेसारख्या महासत्तेच्या परराष्ट्र धोरणांत आणि हितसंबंधांत, अंतर्गत सत्तांतराने आमूलाग्र बदल होत नसला, तरी ट्रम्प यांची गेल्या काही काळातील वक्तव्ये आणि त्यांची स्वतःची प्रतिमा यांमुळे तूर्तास तरी अनिश्चितता निर्माण झाली आहे.
Maharashtra Times 21 Jan 2017, 4:00 am