कल्पेशराज कुबल
व्यावसायिक रंगभूमीवर नजर टाकली असता, सध्या अनेक नाटकं अशी आहेत ज्यांचे लेखक-दिग्दर्शक एकच आहेत. ज्या लेखकानं नाटक लिहिलं आहे तोच त्याचं दिग्दर्शन देखील करतोय. तर, आपल्या डोक्यातल्या संहितेला आपणच न्याय द्यावा यासाठी काही दिग्दर्शकांनी स्वत:च नाटकाच्या लेखनाची जबाबदारीही पार पाडली आहे. दिग्पाल लांजेकर, प्रताप फड, प्राजक्त देशमुख, देवेंद्र पेम, राजेश देशपांडे, अनिकेत पाटील, निपुण धर्माधिकारी, पुरूषोत्तम बेर्डे यांनी लेखन-दिग्दर्शनाची दुहेरी जबाबदारी पार पाडलेली काही नाटकं सध्या रंगभूमीवर गर्दी खेचताहेत.
ऑगस्टमध्ये पुन्हा एकदा रंगभूमीवर येणाऱ्या 'समुद्र' नाटकाचं लेखन-दिग्दर्शन चिन्मय मांडलेकरनं केलं आहे. एखादा दिग्दर्शक जेव्हा दुसऱ्या कुणा लेखकाचं नाटक बसवत असतो, तेव्हा त्याला ते नीट वाचून, समजून पुढे त्याचा खोलवर अभ्यास करून दिग्दर्शकीय संस्कार करायचे असतात. पण, लेखकच जर दिग्दर्शन करणार असेल तर त्याचा हा वेळ वाचतो. कारण लिखाणाच्या वेळीच त्याच्या डोळ्यांसमोर रंगभूमीवर नाटक साकारलेलं असतं. 'माझ्या बाबतीत सांगायचं तर मला डोळ्यांसमोर कथा दिसत होती. ती दुसऱ्या कुणा लेखकाला समजावून सांगण्यात, लिहून घेण्यात खूप वेळ गेला असता. म्हणूनच मी माझ्या लेखक मित्राच्या मदतीनं नाटक लिहून काढलं', असं 'ओवी' नाटकाचा लेखक-दिग्दर्शक अनिकेत पाटील सांगतो.
डोक्यात असलेलं कथानक कागदावर चांगल्या प्रकारे उतरवण्यासाठी एखाद्या लेखकाची मदत घ्यावी लागते. कदाचित या प्रक्रियेला बराच वेळ लागू शकतो. प्रस्थापित लेखक त्यासाठी कितपत वेळ देईल याबद्दल शंका वाटते. त्यामुळे लेखन-दिग्दर्शन एकाच व्यक्तीनं करण्याचा ट्रेंड दिसून येत असावा.
अनिकेत पाटील, लेखक-दिग्दर्शक (ओवी)
लेखक आपल्या लिखाणाच्या प्रेमात असतो. आणि जर त्याचं हे व्यावसायिकवर पहिलं पाऊल असेल, तर तो त्याच्या संहितेबाबत अधिकच 'पझेसिव्ह' असतो. लिखाणाच्या दरम्यान त्याला त्याचं नाटक समोर दिसतं असतं. कुठे काय करायचंय हे त्याला चांगलं माहीत असतं. त्या नाटकाच्या विषयाचा अभ्यास झालेला असतो. त्यामुळे तो स्वतःची संहिता दुसऱ्याला देण्यापेक्षा स्वतःच दिग्दर्शित करतो. अर्थात, नेहमीच असं होईल असं नाही. माझ्याबाबतीत सांगायचं तर लेखक-दिग्दर्शक म्हणून 'देवबाभळी' झाल्यानंतर आता पुढचं काम कदाचित मी केवळ दिग्दर्शक किंवा लेखक म्हणूनच करेन.
- प्राजक्त देशमुख, लेखक-दिग्दर्शक (संगीत देवबाभळी)
नाटक - लेखक/दिग्दर्शक
चॅलेंज - दिग्पाल लांजेकर
अनन्या - प्रताप फड
संगीत देवबाभळी - प्राजक्त देशमुख
ऑल दि बेस्ट २ - देवेंद्र पेम
करून गेलो गाव - राजेश देशपांडे
ओवी - अनिकेत पाटील
वन्समोअर (रुपांतर) - निपुण धर्माधिकारी
टूरटूर - पुरूषोत्तम बेर्डे
समुद्र (आगामी) - चिन्मय मांडलेकर