त्रिशुंड गणपती

य. त्र. मोरे हे फुले गणपतीच्या दर्शनास नित्यनेमाने जात असत. त्यांना दृष्टांत झाला आणि त्यानुसार शोध घेत त्यांना ही गणेश मूर्ती सापडली. तीन सोंड असल्याने त्रिशुंड या नावाने हा गणपती प्रसिद्ध आहे. तीन सोंड आणि सहा हात असलेल्या अशा या सुंदर विनायकाचे मंदिर सोमवार पेठ, घर क्रमांक १३९ येथे नागझरीच्या काठी आहे. मंदिराच्या प्रवेशद्वारावर अत्यंत सुंदर कोरीव काम आहे. या मंदिराला तळघर असून ते गुरुपौर्णिमेच्या दिवशी उघडले जाते. तळघरात दलपत गोसावी यांची समाधी आहे. गाभाऱ्यातील गणपतीला केलेल्या अभिषेकाचे पाणी या समाधीवर पडते.

सभामंडप जरा अंधारा आहे. सभामंडपातून समोर पाहिल्यावर गाभाऱ्यात मयुरारूढ केशरी रंगाची गणेशमूर्ती दिसते. मोरावर बसलेला असल्याने हा मयुरेश्वर या नावानेही ओळखला जातो. मूर्तीला सहा हात आहेत. डाव्या मांडीवर शारदा विराजमान आहे.
गणपतीच्या मागच्या भिंतीवर शेषशायी विष्णूचे शिल्प कोरले आहे. त्याचप्रमाणे गणेश यंत्रही आहे. या मंदिरात काही लेखही कोरलेले मिळाले आहेत आणि त्या नुसार हे मंदिर आधी शैव संप्रदायाचे होते नंतर गणपतीची मूर्ती स्थापन केली गेली, असे तज्ज्ञांचे मत आहे. मंदिर परिसरात शिलालेख, लिंगोद्भव शिव, नटराज शिव, गेंड्याला जेरबंद करणारे इंग्रजी अधिकारी अशी विविध शिल्पे कोरलेली पाहायला मिळतात.

महाराष्ट्र टाइम्स’ आणि मल्हार प्रॉडकशन्स यांच्या तर्फे ‘आराध्य अर्थात ओळखीच्या गणेश मंदिरांचा अनोळखी इतिहास’ या वेब मालिकेचा हा भाग खालील लिंकवर जाऊन किंवा सोबतचा क्यू आर कोड आपल्या मोबाइलवर स्कॅन करून पाहता येईल.

https://youtu.be/WrJsh-0zbbo