भोपाळः मध्य प्रदेशमधील भोपाळ येथे पुरातत्व विभागाला ६ व्या शतकातील विष्णू मंदिर सापडले असून, यातील एक दगडावर दाढी वाढलेल्या आणि टोपी घातलेल्या व्यक्तीचे चित्र रेखाटण्यात आल्याचे आढळून आले आहे. हे चित्र १३०० वर्ष जुने असल्याचा अंदाज विभागाकडून वर्तवण्यात आला असून, याबाबत आश्चर्य व्यक्त केले जात आहे. भोपाळ येथील नगवा परिसरात भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण विभागातर्फे उत्खननाचे काम सुरू होते. यावेळी ६ व्या शतकातील विष्णू मंदिर आढळले असून, ते कलचुरी वंशाच्या सुरुवातीच्या काळात असावे, असे सांगण्यात येत आहे. उत्खननाचे नेतृत्व करणाऱ्या डॉ. मधुलिका सामंत यांनी याबाबत बोलतना सांगितले की, उत्खननातून समोर येणाऱ्या गोष्टी या आश्चर्य करणाऱ्या आहेत. विष्णू मंदिरात सापडलेल्या दगडावरील रेखाचित्रावरून त्या काळात धार्मिक कार्य करण्यासाठी परदेशी व्यक्तिला परवानगी देण्यात आली होती आणि अशी उदाहरणे दुर्लभ आहेत, असे त्या म्हणाल्या. त्या काळात या भागात रहिवास करत असणारे लोकं वस्त्रे परिधान करत नव्हते. चित्र रेखाटण्यात आलेल्या व्यक्तिच्या चेहरेपट्टीवरून सदर इसम पश्चिम आशिया भागातील असावा, असे डॉ. सामंत यांनी स्पष्ट केले.
वैष्णवधर्म स्वीकारणारा हिलियोडोरस इतिहासातील प्रथम
उत्खननात सापडलेला दगड ६.५ मीटरचा आहे. हा दगड प्रसिद्ध 'हिलियोडोरस स्तंभ' प्रकारातील आहे. अशा प्रकारचे दगड इ.स. पूर्व ११३ मधील असून, मध्य प्रदेशातील विदिशा येथील बेसनगर येथे तयार करण्यात येत असत. हे नगर 'सांची स्तूप'पासून ११ कि.मी. अंतरावर आहे. त्यापासून हिलियोडोरसने याची निर्मिती केली. हिलियोडोरस शुंगवंशीय राजा अंगभद्र यांच्या दरबारात 'तक्षशिला'चा इंडो-ग्रीक राजा अंतियालसिदास याचा राजदूत होता. वैष्णवधर्म स्वीकारणारा हिलियोडोरस इतिहासातील प्रथम व्यक्ती आहे, अशी माहिती डॉ. सामंत यांनी दिली.
दरम्यान, विष्णू मंदिराच्या उत्खननाचे काम पूर्ण झाले असून, विष्णूंची विलक्षण मूर्ती सापडली आहे. यानुसार, विष्णू ढोल वाजवतानाचे शिल्प घडवण्यात आले आहे. या शिल्पावर 'मत्त मयुरी' पंथाचा प्रभाव असल्याचे पुरातत्व विभागातील तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. हा एक शैव पंथ असून, शैव आणि वैष्णव पंथातील मनभिन्नता दूर करून दोन पंथांना एकत्र आणण्याचे काम या पंथाने केले होते. उत्खनानातील एका दगडावर 'र' आणि 'ल' अशी अक्षरे बाह्मीलिपित कोरल्याचे आढळून आले असून, सुमारे २ हजार वर्षांपूर्वी या भागाचे शहरीकरण झाले असावे, असा अंदाज वर्तवण्यात आला आहे. पुरातत्व विभागाला गाडली गेलेली ४ मंदिरे आढळून आली आहेत. यावरून त्या काळात येथे महानगर वसलेले होते. ही एक दुर्लभ आणि आश्चर्यकारक गोष्ट असल्याचे डॉ. मधुलिका सामंत यांनी नमूद केले.
वैष्णवधर्म स्वीकारणारा हिलियोडोरस इतिहासातील प्रथम
उत्खननात सापडलेला दगड ६.५ मीटरचा आहे. हा दगड प्रसिद्ध 'हिलियोडोरस स्तंभ' प्रकारातील आहे. अशा प्रकारचे दगड इ.स. पूर्व ११३ मधील असून, मध्य प्रदेशातील विदिशा येथील बेसनगर येथे तयार करण्यात येत असत. हे नगर 'सांची स्तूप'पासून ११ कि.मी. अंतरावर आहे. त्यापासून हिलियोडोरसने याची निर्मिती केली. हिलियोडोरस शुंगवंशीय राजा अंगभद्र यांच्या दरबारात 'तक्षशिला'चा इंडो-ग्रीक राजा अंतियालसिदास याचा राजदूत होता. वैष्णवधर्म स्वीकारणारा हिलियोडोरस इतिहासातील प्रथम व्यक्ती आहे, अशी माहिती डॉ. सामंत यांनी दिली.
दरम्यान, विष्णू मंदिराच्या उत्खननाचे काम पूर्ण झाले असून, विष्णूंची विलक्षण मूर्ती सापडली आहे. यानुसार, विष्णू ढोल वाजवतानाचे शिल्प घडवण्यात आले आहे. या शिल्पावर 'मत्त मयुरी' पंथाचा प्रभाव असल्याचे पुरातत्व विभागातील तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. हा एक शैव पंथ असून, शैव आणि वैष्णव पंथातील मनभिन्नता दूर करून दोन पंथांना एकत्र आणण्याचे काम या पंथाने केले होते. उत्खनानातील एका दगडावर 'र' आणि 'ल' अशी अक्षरे बाह्मीलिपित कोरल्याचे आढळून आले असून, सुमारे २ हजार वर्षांपूर्वी या भागाचे शहरीकरण झाले असावे, असा अंदाज वर्तवण्यात आला आहे. पुरातत्व विभागाला गाडली गेलेली ४ मंदिरे आढळून आली आहेत. यावरून त्या काळात येथे महानगर वसलेले होते. ही एक दुर्लभ आणि आश्चर्यकारक गोष्ट असल्याचे डॉ. मधुलिका सामंत यांनी नमूद केले.