वृत्तसंस्था, नवी दिल्ली
तुम्ही राहताय मुंबई, ठाण्यात किंवा पुण्यात, तुम्ही मतदारही तिथलेच आहात; पण मतदानाच्या दिवशी काही कारणाने चेन्नई, बेंगळुरू, किंवा दिल्लीत आहात. अशा वेळी तुमचे मतदान हुकणार हे निश्चित. मात्र, मतदारांना अशा स्थितीत त्यांचा मतदानाचा हक्क बजावता यावा, यासाठी निवडणूक आयोगाने पावले टाकण्यास सुरुवात केली असून, या कामी 'आयआयटी मद्रास'चे सहकार्य घेण्यात येत आहे.
आधुनिक तंत्रज्ञानाचा उपयोग मतदानासाठी करणारा हा प्रकल्प सध्या तरी संशोधन-विकासाच्या पातळीवर आहे. ब्लॉक चेनप्रणालीचा वापर त्यासाठी करण्यात येत आहे. विशिष्ट आयपी क्रमांक असलेले कम्प्युटर, विशिष्ट इंटरनेट, बायोमेट्रिक यंत्रणा, वेब कॅमेरा अशा सगळ्या सामग्रीनिशी हा प्रकल्प प्रत्यक्षात आणण्यासाठी प्रयत्न सुरू आहेत, अशी माहिती वरिष्ठ निवडणूक उपायुक्त संदीप सक्सेना यांनी दिली. या यंत्रणेतून मतदाराची खात्री पटली की त्याला ई-मतपत्रिका दिली जाईल. त्याद्वारे मतदाराला मतदान करता येईल. मतमोजणीपूर्व टप्प्यावर अशा मतांमध्ये काही फेरफार करण्यात आलेले नाहीत ना, याची खातरजमा करण्यात येईल, अशी माहिती सक्सेना यांनी दिली.
'घरच्या घरी मतदान नव्हे'
'ही सुविधा प्रत्यक्षात आल्यानंतर मतदारांना ठराविक वेळेत, विशिष्ट ठिकाणी जाऊन मतदान करता येईल. ही सुविधा सर्वत्र आणि सर्वकाळ उपलब्ध नसेल. बाहेरून मतदान याचा अर्थ घरी बसून मतदान असा नव्हे. त्यासाठी ठराविक ठिकाणी जावेच लागेल,' असे सक्सेना यांनी स्पष्ट केले.
कशी असेल प्रणाली?
- 'टू-वे ब्लॉक चेन रिमोट व्होटिंग' ही यंत्रणा कार्यान्वित होणार
- मतदार ओळखपत्रासह 'मल्टि लेअर आयटी सिस्टीम'च्या आधारे मतदाराची ओळख पटवली जाणार
- बायोमॅट्रिक प्रणाली, वेब कॅमेरा यांचा उपयोग करता येणार
- मतदाराची ओळख पटल्यानंतर 'ब्लॉक चेन पर्सनलाइज्ड' सिस्टीमद्वारे ई-मतदारपत्रिका मतदारापुढे येईल.
- मतदान झाल्यानंतर त्याबाबत एक 'हॅशटॅग' कोड तयार होईल. त्यानंतर संबंधित मतदान गुप्त असल्याबाबत मतदाराची खात्री पटू शकेल.
- असे मतदान करण्यासाठी मतदाराला मतदानापूर्वी अर्ज करावा लागणार आहे.
- ही यंत्रणा अद्याप विकसित होत असून, ती प्रत्यक्षात येण्यास कालावधी आहे.
तुम्ही राहताय मुंबई, ठाण्यात किंवा पुण्यात, तुम्ही मतदारही तिथलेच आहात; पण मतदानाच्या दिवशी काही कारणाने चेन्नई, बेंगळुरू, किंवा दिल्लीत आहात. अशा वेळी तुमचे मतदान हुकणार हे निश्चित. मात्र, मतदारांना अशा स्थितीत त्यांचा मतदानाचा हक्क बजावता यावा, यासाठी निवडणूक आयोगाने पावले टाकण्यास सुरुवात केली असून, या कामी 'आयआयटी मद्रास'चे सहकार्य घेण्यात येत आहे.
आधुनिक तंत्रज्ञानाचा उपयोग मतदानासाठी करणारा हा प्रकल्प सध्या तरी संशोधन-विकासाच्या पातळीवर आहे. ब्लॉक चेनप्रणालीचा वापर त्यासाठी करण्यात येत आहे. विशिष्ट आयपी क्रमांक असलेले कम्प्युटर, विशिष्ट इंटरनेट, बायोमेट्रिक यंत्रणा, वेब कॅमेरा अशा सगळ्या सामग्रीनिशी हा प्रकल्प प्रत्यक्षात आणण्यासाठी प्रयत्न सुरू आहेत, अशी माहिती वरिष्ठ निवडणूक उपायुक्त संदीप सक्सेना यांनी दिली. या यंत्रणेतून मतदाराची खात्री पटली की त्याला ई-मतपत्रिका दिली जाईल. त्याद्वारे मतदाराला मतदान करता येईल. मतमोजणीपूर्व टप्प्यावर अशा मतांमध्ये काही फेरफार करण्यात आलेले नाहीत ना, याची खातरजमा करण्यात येईल, अशी माहिती सक्सेना यांनी दिली.
'घरच्या घरी मतदान नव्हे'
'ही सुविधा प्रत्यक्षात आल्यानंतर मतदारांना ठराविक वेळेत, विशिष्ट ठिकाणी जाऊन मतदान करता येईल. ही सुविधा सर्वत्र आणि सर्वकाळ उपलब्ध नसेल. बाहेरून मतदान याचा अर्थ घरी बसून मतदान असा नव्हे. त्यासाठी ठराविक ठिकाणी जावेच लागेल,' असे सक्सेना यांनी स्पष्ट केले.
कशी असेल प्रणाली?
- 'टू-वे ब्लॉक चेन रिमोट व्होटिंग' ही यंत्रणा कार्यान्वित होणार
- मतदार ओळखपत्रासह 'मल्टि लेअर आयटी सिस्टीम'च्या आधारे मतदाराची ओळख पटवली जाणार
- बायोमॅट्रिक प्रणाली, वेब कॅमेरा यांचा उपयोग करता येणार
- मतदाराची ओळख पटल्यानंतर 'ब्लॉक चेन पर्सनलाइज्ड' सिस्टीमद्वारे ई-मतदारपत्रिका मतदारापुढे येईल.
- मतदान झाल्यानंतर त्याबाबत एक 'हॅशटॅग' कोड तयार होईल. त्यानंतर संबंधित मतदान गुप्त असल्याबाबत मतदाराची खात्री पटू शकेल.
- असे मतदान करण्यासाठी मतदाराला मतदानापूर्वी अर्ज करावा लागणार आहे.
- ही यंत्रणा अद्याप विकसित होत असून, ती प्रत्यक्षात येण्यास कालावधी आहे.