अतिव्यायामामुळे वंध्यत्व वाढतं!

आजच्या पिढीला बांधेसूद शरीराचं वेड आहे. आपल्या आवडत्या सेलिब्रिटींचं अनुकरण करुन त्यानुसार शरीर असावं हे तरुणांमधील आकर्षण वाढतंय. मात्र त्यासाठी तरुणांकडून अतिव्यायामाचा मार्ग स्वीकारला जातो. हा मार्ग आरोग्यदायी नाही, हे सर्वात आधी लक्षात घ्यायला हवं. योग्य प्रकारे, योग्य पद्धतीनं केलेला व्यायाम हा प्रकृतीसाठी हितकारक असतो, मात्र अतिरेक केव्हाही वाईटच. तरुण मुलं कित्येक तास व्यायामशाळेत घालवतात, धावण्याचे-पळण्याचे (कार्डिओ) व्यायाम करतात, न पेलवणारी वजनं उचलतात आणि आपल्या शरीराला मर्यादेबाहेर काम करायला लावतात.

अलीकडे झालेल्या अभ्यासांमध्ये असं आढळून आलं आहे की, अति व्यायामामुळे पुरुष व महिला या दोहोंमध्ये वंध्यत्वाच्या तक्रारी निर्माण होऊ शकतात. पुरुषांनी वजनं उचलण्याचा आणि कार्डिओचा अति व्यायाम केला तर शरीराचं तापमान वाढतं. शरीराचं तापमान वाढल्यामुळे शुक्राणूंच्या वाढीवर आणि दर्जावर परिणाम होतो. परिणामी वंध्यत्वाच्या तक्रारी वाढू शकतात. महिलांनी नाजूक बांधा मिळवण्यासाठी अति ताण देणारा व्यायाम आणि त्याच्या जोडीला डाएट अंगीकारला तर त्यांच्या शरीरातील चरबी प्रमाणापेक्षा कमी होते. त्यामुळे शरीरातील एस्ट्रोजेनची पातळी कमी होते. परिणामी, ऑलिगोमेनोऱ्हिया आणि अॅमेनोऱ्हिया होऊ शकतो.

व्यायामाचा एकूणच आरोग्यावर काय परिणाम होतो, हे समजून घेण्यासाठी वैज्ञानिक आणि संशोधकांनी सखोल अभ्यास केला. तेव्हा त्यांना या दोहोंमध्ये खूपच परस्परसंबंध दिसून आला. अतिरिक्त प्रमाणात व्यायाम करणाऱ्यांनी अतिरिक्त कॅलरी असलेला आहार घेणं आवश्यक आहे. मार्च २०१२मध्ये प्रजननक्षमता आणि वंध्यत्व जर्नलमध्ये डॅनिश अहवाल प्रसिद्ध झाला होता. या अभ्यासामध्येही गर्भधारणेस इच्छुक असलेल्या ३६०० महिलांचं सर्वेक्षण करण्यात आलं होतं. त्यांच्या बीएमआयनुसार त्यांचं वर्गीकरण करण्यात आलं होतं. तसंच त्यांच्या व्यायामाच्या सवयींवर लक्ष ठेवण्यात आलं होतं. व्यायामाचा प्रजननक्षमतेवर विविध प्रकारे परिणाम होतो, हे दिसून आलं.

तात्पर्य हे की योग्य प्रमाणात तज्ज्ञांच्या सल्ल्यानं आपल्या प्रकृतीमानानुसार व्यायाम करणं केव्हाही योग्य, चालणं, बागकाम किंवा योगासनांसारखे मध्यम ताण देणारे व्यायाम करणं शरीरासाठी हितावह असतं. कितीही बीएमआय असलेल्या व्यक्तींना हे लागू आहे. दुसरीकडे अतिव्यायाम आणि कमी कालावधीमध्ये प्रमाणापेक्षा जास्त वजन वाढवणं किंवा घटवणं यामुळे शरीरावर विपरीत परिणाम होतात आणि वंध्यत्वाच्या तक्रारी निर्माण होऊ शकतात.

काही महत्त्वाचं

अतिताण देणारे व्यायामप्रकार करु नका.

अतिरिक्त वजन उचलू नका.

व्यायामाचे नेमके कोणते प्रकार उपयुक्त आहेत याची माहिती करून घ्या.

कोणत्याही प्रकारचा शारीरिक त्रास वा दुखणं असेल तर त्याची कल्पना ट्रेनर्सना द्या.

वैद्यकीय उपचार सुरु असतील तर तसंही कळवा.

इतर कोणत्याही व्यक्ती करत असलेले व्यायाम प्रकार तुम्हाला लागू पडतीलच, असं नाही.

- डॉ. श्रद्धा उपासनी, स्त्रीरोगतज्ज्ञ