होऊ नका निराश

डॉ. सागर मुंदडा, एमबीबीएस, एमडी, मनोचिकित्सक

नैराश्याने ग्रासलेल्या रुग्णांची संख्या दिवसागणिक वाढत आहे. जीवघेणी स्पर्धा आणि करिअर याचा तोल सांभाळता-सांभाळता कित्येकदा मानसिक आरोग्य बिघडतं. सध्याची धकाधकीची जीवनशैलीमुळे नैराश्य आलेल्या रुग्णांची संख्या वाढत आहे. तसंच हे नैराश्य इतर शारिरीक आजारांमध्येही डोकावताना दिसतं. मधुमेह झालेल्या रुग्णांमध्ये हे अधिक प्रमाणात आढळतं, असं निदर्शनास आलं आहे. मधुमेहाच्या एकूण रुग्ण संख्येपैकी एक पंचमांश रुग्णांमध्ये कमी-जास्त प्रमाणात नैराश्य असतं, असं संशोधनाअंती सिद्ध झालंय. मधुमेहाच्या रुग्णांना नैराश्यही आलं असल्यास त्याचे परिणामही अतिशय गंभीर असतात. रुग्णाची मधुमेह बरा होण्याची जी इच्छा किंवा कार्यक्षमता असते त्यावरच नैराश्य घाला करतं.
संशोधनानुसार, मधुमेह आणि नैराश्य असं दोन्ही असलेल्या रुग्णाची चयापचयाची क्रिया मंदावते. अशा रुग्णांचा योग-प्राणायम किंवा डाएट फॉलो करण्यामध्ये काहीच रस राहत नाही. नैराश्याला वेळेत आटोक्यात आणल्यास, शरीरातील साखरेचं प्रमाण नियंत्रित आणता येऊ शकतं. अशानं मूड चांगला राहतो आणि आयुष्य सुखकर होत असल्याचं संशोधनातून समोर येतं.

लक्षणं
- औदासिन्य, उतावळेपणा किंवा रिकामेपणाची भावना ही प्राथमिक लक्षणं रुग्णामध्ये आढळतात.
- नकारात्मक विचार बळावतात.
- लहानसहान गोष्टींवरुन चिडचिड होणं किंवा परिस्थिती बदलण्यासाठी असमर्थ ठरणं
- कोणत्याही गोष्टींमध्ये रस न राहणं
- शारीरिक ऊर्जा कमी होणं. त्यामुळे सतत गरगरणं.
- निद्रानाश, जास्त झोप येणं किंवा सकाळी लवकर जाग येणं.
- कमी लक्षात राहणं, एकाग्रता कमी होणं
- अस्वस्थ वाटणं
- वजन कमी-जास्त होणं, भूक कमी-जास्त लागणं

संकलन-शब्दुली कुलकर्णी