चुळबुळ‍ थांबवा!

एका जागी स्थिर न बसणं, लक्ष लगेच विचलित होणं, अभ्यासात लक्ष न लागणं ही लक्षणं आपल्याला साधारणत: लहान मुलांमध्ये पाहायला मिळतात. पण लहानग्यांमधील हा उतावळेपणा वाढला तर तो एक प्रकारचा मानसिक आजार असतो. मुलांमधील या आजाराची नेमकी लक्षणं काय आणि त्यावर उपाय काय याविषयी...
डॉ. सागर मुंदडा, मानसोपचारतज्ज्ञ, केइएम हॉस्पिटल
अभ्यासात किंवा कोणत्याच गोष्टीत लक्ष केंद्रित करता न येणं, एका जागी स्वस्थ, जास्त वेळ न बसणं अशी लक्षणं लहान मुलांमध्ये सहज पाहायला मिळतात. पण ही लक्षणं जेव्हा गंभीर रुप धारण करतात तेव्हा ते मानसिक आजाराचं लक्षणं असण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. म्हणजेच अशा मुलांमध्ये उतावळेपणा जास्त वाढतो. या मुलांना सांभाळणं पालकांनाही दिवसेंदिवस कठीण होतं. लहान मुलांमधील या मानसिक विकाराला अटेंशन डेफिसीट हायपर अॅक्टीव्हीटी डिसऑर्डर (एडीएचडी) असं म्हणतात. ही लक्षणं साधारण सहा ते बारा वर्ष वयोगटातल्या मुलांमध्ये पाहायला मिळतात. वेळीच या आजारावर उपचार केले नाही तर आणखीन गंभीर रुप धारण करु शकतात. बहुतांश वेळा लहानग्यांमधील या मानसिक आजाराचा परिणाम त्यांच्या अभ्यासावर होतो.
लक्षणं
लक्ष केंद्रित न होणं
निष्काळजीपणे चुका करणं
लगेच लक्ष विचलित होणं
कोणाच्या बोलण्याकडे दुर्लक्ष करणं
एखादी गोष्ट लक्षात ठेवायला कठीण होणं
एखादी गोष्ट पूर्णत्वास नेण्यासाठी कंटाळा करणं
एका जागी स्थिर न बसणं
चुकीच्या वेळी चुकीची गोष्ट बोलणं
उगाच काहीही बरळणं
राग येणं, सतत चिडचिड करणं

उपाय
एडीएचडी असलेल्या मुलांचं लगेच लक्ष विचलित होतं. त्यामुळे घरामध्ये उत्तम वातावरण निर्माण करणं, हा यावरचा उपाय आहे. शाळेत योग्य मदत मिळणं, वर्तवणुक सुधारण्यासाठी थेरपी, सामाजिक पाठिंबा आणि पालकांना योग्य प्रशिक्षण दिल्यास एखादं मूल या आजारावर लगेच मात करु शकतं. याशिवाय उपायांमध्ये औषधोपचार महत्त्वाची भूमिका बजावतात.

संकलन- शब्दुली कुलकर्णी