इन्सोमेनिया किंवा निद्रानाश म्हणजे झोप न लागणं. इन्सोमेनिया झालेल्या रुग्णाला रात्री अनेकदा जाग येते आणि परत झोप लागत नाही. तसंच सकाळी लवकर जाग येणं किंवा सकाळी उठल्यावर थकवा जाणवणं ही निद्रानाशाची सर्वसाधारण लक्षणं आहेत. इन्सोमेनियाचे प्रकार
प्राथमिक (Primary) प्राथमिक स्तरावरील इन्सोमेनिया म्हणजे एखाद्याला निद्रानाश होणं याचा त्या व्यक्तीला असलेल्या इतर आजारांशी संबंध नसतो.
दुय्यम (Secondary) दुय्यम स्तरावरील इन्सोमेनिया म्हणजे एखाद्या व्यक्तीला निद्रानाश हा इतर आजाराच्या त्रासामुळे किंवा औषधामुळे होतो. (उदाहरणार्थ, अस्थमा, नैराश्य, कर्करोग) कारणं - ताणतणाव (नोकरी नसल्याचा, प्रियजनांचा मृत्यू किंवा इतर गोष्टींचा ताण) - आजारपण - मानसिक किंवा शारीरिक अस्थैर्य - आवाज, प्रकाश किंवा हवामान (उष्ण, थंड) यासारखी पर्यावरणीय कारणं - औषधाचा परिणाम (सर्दी, अॅलर्जी, नैराश्य, उच्च रक्तदाब किंवा अस्थमा या आजारांवरची औषधं) - सर्वसाधारण झोपेच्या वेळेमध्ये झालेले बदल (जेट लॅग, कामाच्या शिफ्टस्, अतिनिद्राशाची / गंभीर इन्सोमेनियाची कारणं- - नैराश्य - ताणतणाव - एखादा अवयव दुखणं लक्षणं - दिवसा झोप येणं - थकवा - स्मरणशक्ती किंवा
एकाग्रतेसंबंधी त्रास
व्यवस्थित झोप लागण्यासाठी... रात्री झोपण्याची आणि सकाळी लवकर उठण्याच्या वेळा ठरलेल्या असाव्यात.
दिवसभरात डुलकी/झोपणं शक्यतो टाळा.
रात्री कॅफीन, निकोटीन युक्त पदार्थाचं सेवन करणं टाळा. ते निद्रानाशास कारणीभूत ठरतात.
दररोज नियमित व्यायाम करा. झोपण्याच्या वेळेआधी व्यायाम करु नये. कारण व्यायाम केल्यानंतर झोप लागत नाही. तज्ज्ञांच्या मते, झोपायच्या चार ते पाच तास आधी व्यायाम करु नये.
रात्री शक्यतो पोटभर जेऊ नये. रात्री जेवताना अगदी हलके-फुलके अन्नपदार्थ खाल्ल्याने झोप लागण्यास मदत होते.
तुम्ही झोपता त्या ठिकाणी पुरेसा काळोख आणि शांतता असावी. जर दिव्यामुळे झोप लागण्यास अडथळा येत असेल तर स्लिपींग मास्क घाला आणि जर आवाजामुळे झोप लागत नसेल तर कानात कापसाचे बोळे घालून झोपा.
दैनदिन कामाचं एक वेळापत्रक आखा आणि त्याचं पालन करा. रात्री पुस्तक वाचा, गाणी ऐका आणि जमल्यास झोपण्यापूर्वी अंघोळ करा.
पलंगावर खाणं, पिणं किंवा आणखीन काही काम करणं टाळा.
मनात सलणारी एखादी घटनाही निद्रानाशाला कारणीभूत ठरते. ती मनातून काढून टाका.
डॉ. सागर मुंदडा, मानसोपचारतज्ज्ञ, जे. जे हॉस्पिटल तुम्हाला काही प्रश्न असल्यास sagargs2009@gmail.com यावर इ-मेल करा.
शब्दांकन : शब्दुली कुलकर्णी, कॉलेज क्लब रिपोर्टर
प्राथमिक (Primary) प्राथमिक स्तरावरील इन्सोमेनिया म्हणजे एखाद्याला निद्रानाश होणं याचा त्या व्यक्तीला असलेल्या इतर आजारांशी संबंध नसतो.
दुय्यम (Secondary) दुय्यम स्तरावरील इन्सोमेनिया म्हणजे एखाद्या व्यक्तीला निद्रानाश हा इतर आजाराच्या त्रासामुळे किंवा औषधामुळे होतो. (उदाहरणार्थ, अस्थमा, नैराश्य, कर्करोग) कारणं - ताणतणाव (नोकरी नसल्याचा, प्रियजनांचा मृत्यू किंवा इतर गोष्टींचा ताण) - आजारपण - मानसिक किंवा शारीरिक अस्थैर्य - आवाज, प्रकाश किंवा हवामान (उष्ण, थंड) यासारखी पर्यावरणीय कारणं - औषधाचा परिणाम (सर्दी, अॅलर्जी, नैराश्य, उच्च रक्तदाब किंवा अस्थमा या आजारांवरची औषधं) - सर्वसाधारण झोपेच्या वेळेमध्ये झालेले बदल (जेट लॅग, कामाच्या शिफ्टस्, अतिनिद्राशाची / गंभीर इन्सोमेनियाची कारणं- - नैराश्य - ताणतणाव - एखादा अवयव दुखणं लक्षणं - दिवसा झोप येणं - थकवा - स्मरणशक्ती किंवा
एकाग्रतेसंबंधी त्रास
व्यवस्थित झोप लागण्यासाठी... रात्री झोपण्याची आणि सकाळी लवकर उठण्याच्या वेळा ठरलेल्या असाव्यात.
दिवसभरात डुलकी/झोपणं शक्यतो टाळा.
रात्री कॅफीन, निकोटीन युक्त पदार्थाचं सेवन करणं टाळा. ते निद्रानाशास कारणीभूत ठरतात.
दररोज नियमित व्यायाम करा. झोपण्याच्या वेळेआधी व्यायाम करु नये. कारण व्यायाम केल्यानंतर झोप लागत नाही. तज्ज्ञांच्या मते, झोपायच्या चार ते पाच तास आधी व्यायाम करु नये.
रात्री शक्यतो पोटभर जेऊ नये. रात्री जेवताना अगदी हलके-फुलके अन्नपदार्थ खाल्ल्याने झोप लागण्यास मदत होते.
तुम्ही झोपता त्या ठिकाणी पुरेसा काळोख आणि शांतता असावी. जर दिव्यामुळे झोप लागण्यास अडथळा येत असेल तर स्लिपींग मास्क घाला आणि जर आवाजामुळे झोप लागत नसेल तर कानात कापसाचे बोळे घालून झोपा.
दैनदिन कामाचं एक वेळापत्रक आखा आणि त्याचं पालन करा. रात्री पुस्तक वाचा, गाणी ऐका आणि जमल्यास झोपण्यापूर्वी अंघोळ करा.
पलंगावर खाणं, पिणं किंवा आणखीन काही काम करणं टाळा.
मनात सलणारी एखादी घटनाही निद्रानाशाला कारणीभूत ठरते. ती मनातून काढून टाका.
डॉ. सागर मुंदडा, मानसोपचारतज्ज्ञ, जे. जे हॉस्पिटल तुम्हाला काही प्रश्न असल्यास sagargs2009@gmail.com यावर इ-मेल करा.
शब्दांकन : शब्दुली कुलकर्णी, कॉलेज क्लब रिपोर्टर