लहान मुलांना चष्मा का?

डॉ. जाई केळकर, नेत्रतज्ज्ञ

मुलांना साधारणपणे पालकांकडून अनुवंशिकतेने चष्मा येतो. एका जरी पालकाला चष्मा असेल, तरी त्यांच्या मुलांपैकी काहींना चष्मा लागण्याची खूप शक्यता असते. जर दोन्ही पालकांना चष्मा असेल, तर त्यांच्या सर्व मुलांना चष्मा असू शकतो. परंतु, कधी कधी पालकांना किंवा कुटुंबातील कोणत्याही व्यक्तीला चष्मा नसतानाही मुलांना चष्मा असतो. यामागे अनुवंशिकता हे एकच कारण असते, असे नाही. त्यासाठी इतरही कारणे आहेत. मात्र त्यांचा अजून शोध लागलेला नाही.

चष्म्यामुळे स्पष्ट कसे दिसते?

डोळ्याची रचना साधी असते. नेत्रादर्शावर प्रकाशकिरणे केंद्रस्थान बनवितात (डोळ्याचा संवेदनशील भाग) आणि कोणत्याही मदतीविना डोळ्याला दिसते. परंतु, निकटदृष्टीमध्ये (जवळचे कमी दिसणे) डोळ्याच्या व्यासाची लांबी नेहमीपेक्षा जास्त असते. त्यामुळे प्रकाश किरणे नेत्रपटलावर केंद्रीत होत नाहीत. वस्तू अंधूक दिसतात. जेव्हा आपण उणे नंबरसाठीची अंतर्गोल भिंग डोळ्यासमोर ठेवतो, तेव्हा डोळ्यावर पडणारी प्रकाशकिरणे नेत्रपटलावर एक केंद्रबिंदू बनवितात. डोळ्याला स्पष्ट दिसते. 'हायपरमेट्रोपिक आय' डोळ्यांमध्ये (दूरदृष्टीत्व) डोळ्याच्या आस लहान असतो. त्यामुळे नेत्रपटलावर पडणारा प्रकाश केंद्रबिंदू बनवत नाही. पण जेव्हा अधिक नंबरची लेन्स डोळ्यासमोर लावली जाते, तेव्हा डोळ्याने नीट दिसते.

अस्टीग्मॅटीझम म्हणजे काय?

बुबुळाला दोन प्रकारचे गोलावे असतात. आडवा आणि उभा. जेव्हा हे दोन गोलावे परस्परांशी समतोल साधत नाहीत, एक गोलावा दुसऱ्यापेक्षा सरळसोट उभा असतो, तेव्हा अशा अवस्थेस अस्टीग्मॅटिझम म्हणतात. रुग्णाला वस्तूंच्या आजूबाजूला सावली दिसते किंवा सरळ रेषा तिरप्या दिसतात. त्यावर एका गोलाव्याची शक्ती असणाऱ्या लंब वर्तुळाकृती लेन्सचा वापर करून उपचार करता येतो.

सतत चष्मा वापरल्यास नंबर कमी होतो?

मूल केवळ सतत चष्मा वापरते, म्हणून चष्म्याचा नंबर जात नाही. चष्मा असणे ही दृष्टीशी संबंधित घटना आहे, जी डोळ्याच्या लांबीशी निगडित असते. मूल जसजसे मोठे होते, तशी डोळ्यांची लांबीसुद्धा वाढते आणि त्यामुळे मूल १८ वर्षांचे होईपर्यंत नंबर स्थिर होत नाही.

टीव्हीमुळे चष्मा?

मूल खूप वेळ टीव्ही पाहत असल्याने किंवा गाजर, इतर भाज्या खात नसल्याने चष्मा लागला का, असा प्रश्न अनेक पालक विचारतात. केवळ रोज खूप टीव्ही बघण्यामुळे डोळ्यांना नंबर येत नाही. तसेच गाजरांमध्ये आवश्यक पोषकतत्त्वे व जीवत्त्त्वे असली, तरी चष्मा लागणे किंवा न लागणे यात त्यांचा काहीही सहभाग नाही. अशा प्रकारे चष्मा असणाऱ्या मुलाने रोज गाजरे खाल्ली, तरी चष्मा जाणार नाही. कारण तो सहभागी घटक नाही.