ती जाहिरातीतूनही बदलते आहे

फक्त स्वयंपाकघरात न रमता स्त्रीनं घराबाहेर पडून उचललेल्या आर्थिक भारामुळे ती आता आर्थिकदृष्ट्या सक्षम झाली आहे. यातून आलेल्या आत्मविश्वासामुळे ती ठाम निर्णय घेऊ लागली आहे. तिचं हेच रूप सध्या जाहिरातींमधून पाहायला मिळतं आहे.

ऑफिसमधून दमून घरी आलेल्या नवऱ्याला, बायको गरमागरम चहा आणून देते. तो टेबलवर ठेवून खुर्चीवर बसता बसता सांगते, की अरविंदची (मुलाची) राज्यपातळीवरील एका स्पर्धेसाठी निवड झाली आहे. नवरा आपसूक ‘अरे वा!’ असं म्हणतो. इतक्यात ती पुढे म्हणते, ‘पनवेलला.’ ‘पनवेल?’ त्याच्या चेहऱ्यावर ‘अरे बापरे!’ असे भाव उमटतात. दर रविवारी त्यासाठीचं ट्रेनिंग असणार आहे, म्हटल्यावर तर नवरा खचतोच आणि म्हणतोही, की एकच सुट्टीचा रविवार मिळतो. पुढच्या क्षणी चहात बुडवलेलं बिस्कीटचा तुकडा मोडत बायको म्हणते, ‘पण तू काळजी करू नको.’ आता आश्चर्य वाटण्याची वेळ नवऱ्याची असते. लगेचच एका दुचाकीवरून ही आई आपल्या मुलाला कोचिंगला घेऊन जाताना दिसते.

एका दुचाकीची ही जाहिरात स्त्रीचं एक वेगळंच रूप समोर आणते. तिचं स्वतंत्र अस्तित्व, तिचं मुलांच्या बाबतीतल्या निर्णयांवर ठाम असणं आणि ते निर्णय दुसऱ्या कुणाच्याही पाठिंब्याशिवाय (अगदी जोडीदाराच्याही) स्वतंत्रपणे घेणं, सध्याच्या काही जाहिराती अधोरेखित करतात. स्त्री सक्षमीकरण, सबलीकरण यांसारखे शब्द फक्त तोंडाची वाफ नसून, अनेक स्त्रिया आर्थिक स्वातंत्र्याच्या जोरावर फक्त स्वतःचीच नाही, तर मुलांची आणि मुलींचीही स्वप्नं पूर्ण करत असल्याचं दिसतं. स्त्रीच्या आयुष्यातले अगदी नेमके हेच बदल या जाहिरातींनी तंतोतंत टिपले आहेत आणि तरीही त्यातली स्त्रीत्वाची भावना ‘मर्दानगी’कडे न झुकवता. अतिशय संवेदनशीलतेनं.

सध्या लोकप्रिय ठरलेल्या वर उल्लेख केलेल्या दुचाकीच्या जाहिरातीबरोबरच एका जिमनॅस्ट मुलाच्या विजेतेपदाची तयारी करणारी आई दिसते. ती स्वतःही जिमनॅस्टिक्सचे प्रयोग करून पाहते आणि तुझं पडणं म्हणजे माझीही हार असल्याचं म्हणते. कार चालवणाऱ्या आपल्याच मुलाला त्याची आई, तू लग्नानंतर स्वतंत्र घर घे, असा सल्ला देते. वडील नसल्यामुळे असा विचारही करू शकत नसलेल्या त्या मुलाच्या चेहऱ्यावरचा धक्का पुढच्याच क्षणी मावळतो, जेव्हा तीच आई त्याला पुढे म्हणते, की फक्त माझ्या घराजवळच घे. एका शीतपेयाच्या जाहिरातीत स्वतंत्रपणे कमावणारी ताई आणि तिचा भाऊ दिसतो. ताईचा डूल त्याच्याकडून तुटल्यावर ती त्याच्यावर वैतागते. भाऊबीजेच्या निमित्तानं हाच भाऊ ताईला तिला हवे तसे डूल ‘गिफ्ट’ करतो. त्यामुळे ‘तू काय करणार माझ्यासाठी? लहान होतास, लहानच राहाणार,’ असे तिच्या चेहऱ्यावरचे भाव पुसले जातात.

आत्तापर्यंत कुकर, मिक्सर, वॉटर प्युरिफायर, विविध प्रकारचे मसाले, तांदूळ किंवा स्वयंपाकघरातीलच वस्तूंसंबंधीच्या जाहिरातीतील मॉडेल स्त्रिया असायच्या; पण आता त्या दागिने, घर, गाडी, कार यांच्या किंवा यांच्याशी संबंधित जाहिरातींमध्ये दिसतात. त्याही स्वतंत्र भरारी घेणारी सक्षम आणि खंबीर स्त्री म्हणून. मात्र, यामुळे स्वयंपाकापलीकडे जास्तीचं ओझं त्यांच्यावर वाढतंय असं दिसतं; कारण स्वयंपाकघरातील कामं स्त्रियांना चुकलेली नाहीतच, वर ही बाहेरची कामंही वाढलेली दिसतात. याविषयी अॅडगुरू प्रल्हाद कक्कर म्हणाले, ‘आर्थिक सक्षमतेमुळे स्त्री ठाम निर्णय घेऊ लागली आहे. तिचं पुरुषावर अवलंबून असणं गेलं. सुरुवातीला ती पूर्ण कुटुंबाच्या विचारातून घरातील तक्रारी बाहेर पडू द्यायची नाही. आता कायदाही तिच्या बाजूनं बोलतो. त्यामुळे आता तडजोड करणारी फक्त स्त्री राहिली नाही. दोघंही कमावत असतील, तर दोघांनीही ती केली पाहिजे, असं तिचं म्हणणं असतं आणि त्यात काही गैर नाही. होममेकर म्हणूनही तिचं स्थान मान्यता पावू लागलं आहे. त्यातून आलेला आत्मविश्वास अशा जाहिरातींमधूनही दिसतो.’

मुळातच मल्टिटास्कर असलेल्या स्त्रीचं विश्व आर्थिक सक्षमीकरणामुळे बदललं आहे. तिच्यातील आत्मविश्वास तिला ठाम निर्णय घ्यायला मदत करतो. तेच सध्याच्या जाहिरातींमधून दिसतं.

- प्रल्हाद कक्कर, अॅडगुरू