आज आपण हा आजार नेमका काय आहे? हा आजार होण्याची नेमकी करणे काय? हा आजार कितपत गंभीर आहे आणि या आजारावर उपचार काय करता येतात ? या आणि अशा सर्व प्रश्नांची उत्तरे जाणून घेणार आहोत.
रेट सिंड्रोम म्हणजे काय?
रेट सिंड्रोम हा एक दुर्मिळ आणि गंभीर न्युरोलॉजिकल विकार आहे जो जास्त करून मुलींमध्ये दिसून येतो. सामान्यत: हा आजार बाळाच्या सुरुवातीच्या दोन वर्षांत सुरु होतो. यावर अजून तरी कोणताही ठोस उपचार मिळालेला नाही पण वेळेवर हा आजार ओळखून जे उपलब्ध उपचार आहेत ते केले तर त्यापासून बाळाला सुरक्षित ठेवता येऊ शकते. पूर्वी याला ऑटिज्म स्पेक्ट्रम डिस्ऑर्डर आजाराचा एक भाग समजलं जायचं पण आता हा विकार अनुवांशिक विकारामध्ये समाविष्ट केला गेला आहे.
मेंदूशी निगडीत विकार
रेट सिंड्रोम हा मेंदूशी निगडीत विकार आहे जो जेनेटिक समस्यांमुळे निर्माण होतो. जास्त करून हा आजार मुलींमध्ये दिसून येतो. जर मुलांमध्ये हा आजार आढळला तर तो अधिक घातक मानला जातो कारण मुलांमध्ये मुलींच्या तुलनेत क्रोमोसोम मेल वेगवेगळा असतो. ज्या बाळांना रेट सिंड्रोम असतो त्यांना 6 महिन्यांनी संवाद साधण्यात समस्या निर्माण होते, स्नायूंचा ताळमेळ राखण्यात आणि हालचाल करण्यात समस्या उद्भवते. रेट सिंड्रोमची जास्तीत जास्त लक्षणे ही 12 ते 18 महिन्यांच्या काळात दिसून येतात. जर या काळात अधिकाधिक लक्षणे दिसत असतील तर त्वरित डॉक्टरांशी संपर्क साधावा.
(वाचा :- ‘या’ गोष्टींमध्ये माधुरी दीक्षित मुलांना अजिबात देत नाही स्वातंत्र्य, टिप्स तुमच्याही येतील कामी!)
रेट सिंड्रोमची लक्षणे
एक्स क्रोमोसोमल मधील समस्येमुळे रेट सिंड्रोम हा आजार उद्भवतो. प्रोटीनच्या निर्माणात ताळमेळ नसणे हे यामागचे मुख्य कारण असते जे मेंदूच्या विकासासाठी अत्यंत महत्त्वपूर्ण मानले जाते. याचा परिणाम असा होतो की मेंदूचा नीट विकास होऊ शकत नाही आणि डोके सुद्धा लहान दिसू लागते. तसं पाहता रेट सिंड्रोम हा एक जेनेटिक आजार आहे परंतु हा आजार अनुवांशिकतेने मिळण्याची शक्यता अत्यंत कमी असते. याचा अर्थ असा की कुटुंबातील कोणाला रेट सिंड्रोम हा आजार असेल तर पुढच्या पिढीमध्ये हा आजार सहसा जात नाही. जी की एक चांगली गोष्टच मानली जाते.
(वाचा :- मुलांमध्ये दिसत असतील ‘ही’ लक्षणं तर व्हा सावध, असू शकतो ऑटिज्म नावाचा गंभीर आजार!)
अन्य लक्षणे
हा सिंड्रोम हळूहळू वाढीस लागतो. जन्मानंतर बाळाच्या मेंदूचा विकास अत्यंत संथ गतीने होतो. या सिंड्रोम मध्ये बाळाला माइक्रोसेफली समस्या निर्माण होते ज्याचा अर्थ असा कि बाळाच्या डोक्याचा आकार हा सामान्य आकारापेक्षा खूप कमी असतो. याची काही अन्य लक्षणे सुद्धा आपण जाऊन घेऊया. रेट सिंड्रोम मध्ये बाळ हातांचा वापर करण्याची, गुडघ्यावर चालण्याची आणि पायांवर चालण्याची क्षमता हरवून बसते. त्याचे स्नायू कमजोर होतात. यात बाळ वारंवार हातांच्या चित्रविचित्र हालचाली करते. रेट सिंड्रोम मध्ये डोळ्यांची वेगळी हालचाल देखील दिसून येते जसे की वारंवार पापण्या मिटणे आणि एखाद्याला सतत नजर रोखून पाहत राहणे. या सिंड्रोम मुळे बाळ खूप मुडी होते. त्यांना खूप वेळ ओरडण्याचा व रडण्याचा अटॅक सुद्धा येऊ शकतो.
(वाचा :- मुलांना ‘या’ फळांच्या ज्यूसपासून ठेवलं पाहिजे दूर, एक नाही तर आहेत ५ कारणं!)
रेट सिंड्रोम वर उपचार
दुर्दैवाने रेट सिंड्रोम वर कोणताही ठोस उपचार सध्या तरी उपलब्ध नाही. पण काही मार्गांनी या आजारावर नियंत्रण मिळवता यते. गेस्ट्रोइंटेस्टाइनल मार्ग, श्वास घेण्यात समस्या आणि स्नायूंमध्ये ताठरता आल्यास औषधे दिली जाऊ शकतात. ब्रेसेस आणि कास्टच्या मदतीने स्कोलिओसिस आणि सांध्याच्या समस्येमधून सुटका मिळू शकते. फिजिकल थेरेपी घेऊन हालचाल आणि अन्य अवयव संतुलित करता येतात. काही बाळांवर स्पीच थेरेपीचा सुद्धा वापर केला जातो. यात रेट सिंड्रोमने ग्रस्त असणाऱ्या बाळाच्या बोलण्याच्या सवयीमध्ये सुधारणा आणण्याचा प्रयत्न केला जातो. रेट सिंड्रोमची लक्षणे जसे की बद्धकोष्ठता, वजन न वाढणे आणि पोषणाची कमी कंट्रोल करता येते. चांगली झोप येण्यासाठी मुलांना झोपेचे औषध सुद्धा दिले जाते.
(वाचा :- शिल्पा शेट्टी आपल्या मुलाला हेल्दी व फिट ठेवण्यासाठी रोज पाजते 'हे' स्पेशल हर्बल ड्रिंक!)