पण कधी कधी अशी परिस्थिती येते की आईचे दूध बाळाला मिळू शकत नाही अशावेळी प्रश्न पडतो की बाळाला गायीचे दूध द्यावे, म्हशीचे दूध द्यवे की बेबी फूड द्यावे की पॅक्ड मिल्क द्यावे की टोन्ड मिल्क द्यावे की फॉर्म्युला मिल्क द्यावे? चला आज नक्की बाळाला काय द्यावे ते आपण जाणून घेऊ.
बाळाला पॅक्ड मिल्क कधीपासून द्यावे?
6 महिन्यांपेक्षा छोट्या बाळाला कोणत्याही प्रकारचे दूध पाजू नये. त्यांना केवळ आईचेच दूध द्यावे. कारण आईच्या दुधात त्यांच्या वाढीसाठी आवश्यक असणारी सर्व पोषक तत्वे असतात. यामुळे त्यांच्या शारीरिक वाढीस चालना मिळते. शिवाय हे दूध पचायला सुद्धा खूप जास्त सोप्पे असते. 6 महिन्यांपेक्षा जास्त वयाच्या बाळांना तुम्ही भांड्यातून वा चमच्याने दूध पाजू शकता. पण 6 महिन्यांनंतर कोणतेही दूध सुरु करताना सर्वात आधी डॉक्टरांच सल्ला अवश्य घ्यावा.
(वाचा :- लहान बाळ हाताच्या मुठी का ठेवतं कायम बंद? कारण ऐकून व्हाल हैराण!)
टोन्ड मिल्क द्यावे की पॅक्ड मिल्क?
पॅक्ड मिल्क हे की पॅक करण्याआधी गरम केले जाते. जेणेकरून त्यात असणारे विषाणू आणि जंतू नष्ट व्हावेत. तसेच यामुळे कोणत्याही प्रकारच्या आजाराचा धोका उद्भवू नये. पॅक करण्याआधी पाश्चराइजेशन आणि अन्य प्रकारच्या सुरक्षा पद्धतींमधून ते दूध जाते. मग हे दूध पॅक होऊन मार्केट मध्ये विक्रीसाठी येते. असे हे दूध लहान मुलांसाठी सुरक्षित असते पण हे दूध बाळाला पाजण्यास सुरुवात करण्यापूर्वी सुद्धा तुम्ही एकदा डॉक्टरांचा सल्ला घ्यायला हवा.
(वाचा :- पालकहो सावधान, मुलांचे केस झाले असतील पांढरे तर करू नका दुर्लक्ष, असू शकतात ही गंभीर कारणं!)
टोन्ड मिल्क, सेमी स्किम्ड मिल्क आणि स्किम्ड मिल्क
सहसा लोक स्किम्ड मिल्क आणि टोन्ड मिल्क मध्ये कन्फ्युज होतात. पण दुधाचे हे दोन्ही प्रकार वेगवेगळे आहेत. टोन्ड मिल्क पूर्ण दुधापासून बनवले जाते तर स्किम्ड मिल्क मध्ये फॅट कमी असते. टोन्ड मिल्क मध्ये पूर्ण दुधासारखी पोषक तत्वांची मात्रा खूप जास्त असते. तर यामध्ये फॅट सॉल्युबल व्हिटॅमिन नसते. 5 वर्षांचे झाल्यावर तुम्ही तुमच्या बाळाला टोन्ड मिल्क देऊ शकता. स्किम्ड मिल्ककडे नॉन फॅट मिल्क सारखे पाहिले जाते. यातील मलाई बाहेर काढली जाते. हे दूध वजन कमी करण्यात सहाय्यक असते. पण अनेकदा वाढत्या लहान मुलांसाठी दुधाचा हा पर्याय योग्य नाही. डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार बाळ 5 वर्षांचे झाल्यावर तुम्ही त्याला दूध देऊ शकता.
टेट्रा पॅक मिल्क
यात दूध हे एका ठराविक वेळासाठी उकळवले जाते आणि मग त्वरित थंड करून टेट्रा पॅक मध्ये पॅक्ड केले जाते. या प्रकारे पॅकिंग केल्याने दूध संक्रमित होत नाही. यामुळे दुधातील पोषक तत्वांची मात्रा कायम राहते. लहान मुलांसाठी सुद्धा हे दूध लाभदायक असते. पण हे दूध उकळल्यावर यातील पोषक तत्वे निघून जातात. 6 महिन्यांपेक्षा जास्त वयाच्या लहान बाळाला तुम्ही टेट्रा पॅक मिल्क देऊ शकता.
पॅक्ड मिल्क आणि फ्रेश मिल्क मधले कोणते आहे चांगले?
खूप पालक आपल्या बाळासाठी फ्रेश मिल्क निवडतात कारण यात पोषक तत्वांची मात्रा खूप जास्त असते. पण पॅक्ड मिल्क खूप स्वच्छ असते. यात कोणत्याही प्रकारे विषाणू आणि जंतूचा धोका नसतो. जर तुम्ही ताजे दूध देऊ इच्छित असाल तर तुम्हाला हे जाणून घ्यायला हवे की गायीला जिथे ठेवले आहे तिथे वातावरण स्वच्छ आहे की नाही. यावरून तुम्ही दोन्ही दुधांपैकी चांगला पर्याय कोणता ते ठरवू शकता. ताजे दूध आणि पॅक्ड मिल्क यांचे आपापले फायदे आणि नुकसान आहेत. तुम्ही डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार बाळासाठी दुधाची निवड करू शकता.
संपूर्ण दूध
हे दूध गाईने दिलेले शुद्ध दूध असते ज्यामध्ये 3.5% फॅट असते. आरोग्याच्या दृष्टिकोनातून हे खूप खूप फायदेशीर असते पण ज्यांना वजन वाढण्याची समस्या आहे त्यांनी या दुधाचे सेवन करू नये. जर तुमच्या बाळाला वजन वाढण्याची कोणतीही समस्या नसेल तर वयाच्या एक वर्षानंतर तुम्ही त्यांना हे दूध देऊ शकता. बाष्पीभवन म्हणजेच ईवेपरेटेड केलेले दूध म्हणजेच असे दूध ज्याला गरम करून त्यातील 60% पाणी वाफ बनवून उडवले जाते. याला अनस्वीडेंड कंडेन्स्ड मिल्क असेही म्हटले जाते.
या दूधाचे फायदे आणि तोटे
- हे दूध ब-याच काळासाठी सांभाळून ठेवता येते. त्यात व्हिटॅमिन डीचे प्रमाण खूप जास्त असते पण ते खूप महाग देखील असते.
- जर अत्यंत आपत्कालीन परिस्थिती असेल आणि तुमच्याकडे दुसरा कोणताच पर्याय नसेल तर तुम्ही हे दूध बाळाला देऊ शकता.
ऑर्गेनिक मिल्क
ऑर्गेनिक दुधामध्ये सर्व पोषक घटक असतात जे लहान मुलांसाठी खूप महत्वाचे असतात. ज्या गायी ऑर्गेनिक दूध देतात त्या गायींना कोणतेही ग्रोथ हार्मोन दिले जात नाहीत. यामध्ये हार्मोन्स नसतात पण यात ओमेगा -3, कॅल्शियम आणि व्हिटॅमिन ई मुबलक प्रमाणात आढळतात. त्यामुळे मुलांसाठी हे दूध खूप उपयुक्त असते. ६ महिन्यांवरील बाळाला ऑर्गेनिक दूध देऊ शकता.