म्हैसमाळची गिरिजादेवी

श्रीक्षेत्र म्हैसमाळ येथील श्री गिरिजादेवी हे जागृत दैवत मानले जाते. म्हैसमाळ थंड हवेचे ठिकाण व पर्यटनस्थळ आहे. औरंगाबाद पासून ३५ किलोमीटर व खुलताबाद येथून ११ किलोमीटर अंतरावर समुद्रसपाटीपासून ९१३ मीटर उंचीवर असलेले हे मंदिर आहे. पद्मपुराणात म्हैसमाळ संबंधी लिखाण आहे, त्यानुसार सारीपाट्याच्या खेळात भगवान शंकराकडून माता पार्वती पराभूत झाल्या. त्यावेळी देवगण हसल्यामुळे पार्वती माता कैलास पर्वत सोडून दक्षिणेकडील पर्वतावर आल्या. त्यांनी येथे कठीण तपश्चर्या केली. भगवान शंकर त्यांचा शोध घेत येथे आले, त्यामुळे महेशाने वास केलेले हे पठार म्हणजे म्हैसमाळ, अशी मान्यता आहे. श्री गिरिजादेवीविषयी पद्मपुराण, काशीखंड, शिवालय महात्म्य, ब्रह्मसरोवर आदी धार्मिक ग्रंथात उल्लेख आहे.
देवस्थानचे अध्यक्ष तहसीलदार यांच्या हस्ते घटस्थापना करून नवरात्रौत्सवाला प्रारंभ होतो. सकाळी, संध्याकाळी सनई-चौघडा, अखंड नंदादीप, अष्टमी रोजी होमहवन, विजयादशमीला शमीपूजन, सीमोल्लंघन असे धार्मिक कार्यक्रम होतात. देवीच्या दर्शनासाठी राज्याच्या सर्व भागातून भाविक येतात, पर्वताच्या पायथ्यापासून दंडवत करीत नवस फेडतात. नवरात्रोत्सवात श्री गिरिजादेवीचे आकर्षक रूप पाहण्यास मिळते. देवीला सोन्या-चांदीचे दागिने, बहुमोल रत्ने, अस्सल सोन्याच्या माळा, गोट, तोडे, पाटल्या, कंबरपट्टा, रत्नजडीत टोप, सौभाग्य अलंकारांनी सजविले जाते. मनोरथ पूर्ण झाल्यामुळे नेपाळच्या राणीने अर्पण केलेला रत्नहार देवीला घातला जातो. सध्या मंदिर जीर्णोद्धाराचे काम सुरू आहे. येथे ६० बाय ११४ फुट आकाराचा सभामंडप, २६ बाय ६० फुट आकाराचा गाभारा बांधण्यात येणार आहे. कळसाची उंची ५१ फुट राहणार आहे.