Appasaheb.mali@timesgroup.com
Tweet:Appasaheb_MT
कोल्हापूर : कोल्हापूर जिल्ह्याला मोठा ऐतिहासिक, धार्मिक वारसा लाभला आहे. ऐतिहासिक व सामाजिक वारसा लाभलेल्या वास्तू आहेत. हेरिटेज वारसा जपणाऱ्या अनेक वास्तू जिल्हाभर आहेत. मात्र, त्याची एकत्रित माहिती, इतिहास आणि छायाचित्रे उपलब्ध नाहीत. जिल्हा प्रशासन आणि हेरिटेज कॉन्झर्व्हेशन कमिटीतर्फे अशा अपरिचित हेरिटेज वास्तूंची सूची तयार केली जात आहे. जिल्ह्यातील प्रत्येक शहर आणि गावातील हेरिटेज वास्तूंची सूची तयार करण्याचे नियोजित आहे. पहिल्या टप्प्यात नगरपालिका क्षेत्रातील वास्तूंची सूची बनविली जाणार आहे.
नगरपालिका आणि स्थानिक स्वराज्य संस्थांनी आपआपल्या क्षेत्रातील वास्तूंची सूची कमिटीला सादर केली तर नजीकच्या कालावधीत जिल्ह्यातील हेरिटेज वास्तूंचा समग्र डाटा तयार होवू शकेल. जिल्हा हेरिटेज कॉन्झर्व्हेशन कमिटीच्या प्रमुख अमरजा निंबाळकर यांच्या नेतृत्वाखालील समितीने इचलकरंजी, कुरुंदवाड, खिद्रापूर येथे भेट देऊन वास्तूंची माहिती संकलित केली आहे. त्या वास्तूचे ऐतिहासिक व सामाजिक महत्व, जुने नकाशे, छायाचित्रे, त्याची सध्यस्थिती अशी माहिती जमविली जात आहे. संपूर्ण जिल्ह्यातील हेरिटेज वास्तूंची सूची उपलब्ध झाल्यानंतर ती राज्य सरकारकडे पाठविली जाईल. हेरिटेज कॉन्झर्व्हेशन कमिटीत सदस्य म्हणून प्राचार्य व आर्किटेक्ट संदीप दिघे, वैशाली नायकवडे, पर्यावरण अभ्यासक उदय गायकवाड आदींचा समावेश आहे.
कोल्हापूर शहरातील हेरिटेज वास्तूंची संख्या ७४ आहे. शहरातील ऐतिहासिक महत्व असलेली मैदाने, वास्तू, पुतळ्यांचा समावेश केल्यास हेरिटेज वास्तूंची यादी २०० हून अधिक होऊ शकते. जिल्ह्यातील हेरिटेज वास्तूंची यादी वाढू शकते असे अभ्यासकांचे मत आहे. अभ्यासकांच्या म्हणण्यानुसार जिल्ह्यातील नोंदणीकृत हेरिटेज वास्तूंची संख्या २००० च्या आसपास आहे. या वास्तूमध्ये आणखी एक हजाराची भर पडू शकते असे त्यांचे म्हणणे आहे. हेरिटेज वास्तूंची सूची जाहीर झाल्यावर यादीचे गॅझेट होणार आहे.
जिल्ह्यातील वारसास्थळांची सूची बनविण्याचे काम सुरू आहे. कमिटीने जिल्ह्यातील विविध भागांना भेटी देऊन आवश्यक माहिती घेतली आहे. जिल्ह्यातील हेरिटेज वास्तूंची माहिती एकत्रित केली जाईल. जिल्ह्याच्या पर्यटनवाढीला चालना मिळावी म्हणून जिल्हाधिकारी कार्यालयामार्फत सरकारकडे प्रस्तावही पाठविला जाईल.
- अमरजा निंबाळकर, प्रमुख हेरिटेज कॉन्झर्व्हेशन कमिटी
ग्रामीण भागातील जुने वाडे, ऐतिहासिक व धार्मिक वास्तू, मैदाने, पुतळे, तलाव, वन्य व पशुसंवर्धनची ठिकाणे हेरिटेज वास्तूमध्ये समाविष्ठ होवू शकतात. समिती एखाद्या वास्तूला भेट देताना त्याचा इतिहास, ऐतिहासिक, सामाजिक महत्व, नकाशे, सध्यस्थिती व फोटोग्राफ्स अशा सर्व प्रकारची माहिती संकलित करते. शहर आणि जिल्ह्यामध्ये सध्या नोंदणीकृत असलेल्या हेरिटेज वास्तूमध्ये भर पडू शकते.
- प्राचार्य संदीप दिघे, समिती सदस्य हेरिटेज कॉन्झर्व्हेशन कमिटी
नगरपालिका, गावांचे दुर्लक्ष
दीड वर्षापूर्वी जिल्हाधिकारी कार्यालयात हेरिटेज वास्तूंची सूची तयार करण्याविषयी बैठक झाली होती. बैठकीत जिल्ह्यातील इचलकरंजी, कागल, मुरगूड, मलकापूर, कुरुंदवाड, वडगाव, आजरा, हुपरी, जयसिंगपूर, वडगाव, गडहिंग्लज या नगरपालिकेच्या मुख्य कार्यकारी अधिकाऱ्यांना आपआपल्या क्षेत्रातील हेरिटेज वास्तूंची सूची तयार करण्याचे आदेश दिले होते. मात्र बहुतांश नगरपालिकेने अद्याप हेरिटेज वास्तूंची सूची दिली नाही. वास्तविक स्थानिक स्वराज्य संस्थांनी हेरिटेज वास्तूंची सूची दिल्यावर जिल्हास्तरीय कमिटी त्या वास्तूला भेट देणार आहे. पुढे समितीचा अहवाल राज्य सरकारकडे सादर होण्याची आणि राज्य सरकारकडून प्रसिद्धीची प्रकिया पार पडणार आहे. नगरपालिका क्षेत्राकडून वास्तूंची सूची मुदतीत उपलब्ध झाल्यास कामाला गती येणार आहे. हेरिटेज कमिटीने जिल्हा परिषदेलाही पत्र दिले आहे. गावपातळीवरील हेरिटेज वास्तूंची सूची मागविली आहे.