म. टा. विशेष प्रतिनिधी, मुंबई
शहरातील मुलांना आजुबाजूच्या काही ठरावीक झाडांपलीकडे अन्य वृक्षसंपदेची फारशी ओळख नसते. त्यांची झाडांशी मैत्री होण्याची वेळ फारशी येत नाही. याच जाणीवेने दार्शनिका (गॅझेटिअर) विभागाने राज्यातील उपयुक्त काष्ठोपजी वृक्ष अर्थात टिंबर या गॅझेटिअरचे काम हाती घेतले आहे. पुणे विद्यापीठाचे निवृत्त प्राध्यापक डॉ. गणेश चिंचणीकर या गॅझेटिअरवर काम करत आहेत. यामुळे जळण किंवा फर्निचर या पलीकडे या झाडांचे असलेले उपयोग सामान्यांपर्यंत पोहोचणार आहेत. हे गॅझेटिअर प्रकाशनाच्या वाटेवर आहे.
राज्यातील काष्ठोपजी वृक्षांसंदर्भात या आधी ब्रिटीश कालखंडात काम झाले होते. हे संकलन इंग्रजी भाषेत होते. मात्र ते फार व्यापक नव्हते. त्यानंतर या गॅझेटिअरचे अद्ययावत रूप वाचायला उपलब्ध होणार आहे. काष्ठोपजी वर्गामध्ये शिसव आणि सागवान या दोनच वृक्षांची आपल्याला माहिती असते. मात्र राज्यातील हा झाडांचा खजिना किती व्यापक आहे, हे गॅझेटिअरमध्ये स्पष्ट होईल. त्यातही हे गॅझेटिअर मराठीतून असल्याने ग्रामीण भागापर्यंत ही माहिती पोहचण्यासाठी मदत होईल, असा विश्वास गॅझेटिअर विभागाचे सचिव आणि कार्यकारी संपादक डॉ. दिलीप बलसेकर यांनी व्यक्त केला.
यामध्ये सुमारे ३५०हून विविध प्रकारच्या झाडांचा समावेश करण्यात आला आहे. त्यात झाडाची माहिती, वनस्पतीशास्त्रीय नाव, कुल, मराठीतील सामान्य नाव, भौगोलिकदृष्ट्या ही झाडे कुठे आढळतात, त्या झाडाचे वर्णन, काष्ठाचे वर्णन, काष्ठाचे विविध उपयोग, त्याच्या अन्य भागांचे उपयोग, लागवडीचे उपयोजन अशी सविस्तर माहिती देण्यात येणार आहे. यासोबत त्याची ओळख पटावी यासाठी या झाडांची छायाचित्रे, काष्ठांची छायाचित्रे, वस्तूंची छायाचित्रेही समाविष्ट करण्यात येणार आहेत. याची पृष्ठसंख्या सुमारे एक हजार असेल. याचे औषधी उपयोग होतात का, यासंदर्भातील अनेक प्रश्नांना या गॅझेटिअरमधून उत्तर मिळण्यास मदत होणार आहे.
सजगतेमुळे तोडीला आळा
आर्थिक फायदा बघून होणारी लागवड या पलीकडे या झाडांचे अस्तित्व समजण्यासाठी या उपक्रमामुळे मदत होईल, असा विश्वास गॅझेटिअर विभागाला आहे. नागरिकांना याचे बांधकाम आणि फर्निचर याच्यापलीकडे असलेले महत्त्व कळले, तर या सजगतेमुळे या सगळ्याच झाडांच्या होणाऱ्या बेसुमार वृक्षतोडीवरही निर्बंध येऊ शकतात.