म. टा. खास प्रतिनिधी, मुंबई
पर्यटकांचे महत्त्वाचे आकर्षण असणाऱ्या माथेरानमधील मिनी ट्रेनची लोकप्रियता वाढीस लागली आहे. १ नोव्हेंबर २०१७ पासून पुन्हा सुरू झालेल्या अमन लॉज ते माथेरान या सेवेप्रमाणेच २६ जानेवारीपासून सुरू झालेल्या नेरळ ते माथेरान या पूर्ण सेवेलाही पर्यटकांकडून भरभरून प्रतिसाद मिळत आहे. या सेवांमुळे रेल्वेला जूनपर्यंत सुमारे एक कोटी ४६ लाख रुपयांचा महसूल मिळाला असून, प्रवासीसंख्या सव्वादोन लाखांवर पोहोचली आहे. पावसाळ्यात अमन लॉज ते माथेरानपर्यंतची सेवा सुरू ठेवण्यात येत असली, तरी नेरळ ते माथेरानपर्यंतची सेवा तात्पुरती बंद राहते.
दोन वर्षांपूर्वी रुळांवरून घसरल्याने सुरक्षिततेच्या कारणांवरून मिनी ट्रेनची सेवा बंद करण्यात आली. मात्र, त्यामुळे इथल्या पर्यटनाबरोबरच रोजगार, व्यवसायावर विपरित परिणाम झाला होता. पर्यटकांची संख्या मंदावल्याने पर्यटनावर आधारित व्यवसाय कमी झाला होता. त्यामुळे प्रत्यक्ष, अप्रत्यक्षरित्या माथेरानच्या अर्थव्यवस्थेस त्याची झळ पोहोचत गेली.
मिनी ट्रेनसाठी असणारी मागणी लक्षात घेत मध्य रेल्वेने दुरुस्तीचे कामे तातडीने हाती घेऊन १ नोव्हेंबर २०१७ मध्ये अमन लॉज ते माथेरान हा सुमारे तीन किमीचा मार्ग खुला केला. त्यानंतर २६ जानेवारी २०१८मध्ये नेरळ ते माथेरान थेट सेवा सुरू केली. या दोन्ही सेवांना पर्यटकांनी कमालीचा प्रतिसाद दिला असून, मागणी असूनही त्या प्रमाणात सेवा पुरवता येत नसल्याचे दिसून येत आहे.
'मिनी ट्रेन'चा महसूल
अमन लॉज ते माथेरान (१ नोव्हेंबर ते जून २०१८)
श्रेणी प्रवासी महसूल
पहिला वर्ग ७,७४२ २० लाख, ९६ हजार रु.
दुसरा वर्ग ९२,६९२ ४० लाख ३८ हजार रु.
माथेरान ते अमन लॉज
श्रेणी प्रवासी महसूल
पहिला वर्ग ८,२७२ २२ लाख ३९ हजार रु.
दुसरा वर्ग ९५ हजार ३९ लाख ८९ हजार रु.
नेरळ ते माथेरान (२६ जानेवारी २०१८ पासून ते जूनपर्यंत)
श्रेणी प्रवासी महसूल
पहिला वर्ग १,०६२ २ लाख ८८ हजार रु.
दुसरा वर्ग ८,०९२ ५ लाख ८५ हजार रु.
माथेरान ते नेरळ
श्रेणी प्रवासी महसूल
पहिला वर्ग २,०९० ५ लाख ६९ हजार रु.
दुसरा वर्ग ११,९०० ८ लाख ५६ हजार रु.
अर्थव्यवस्थेस बळ
माथेरानच्या अर्थव्यवस्थेस मिनी ट्रेनमुळे मोठा आधार मिळतो. ही सेवा बंद असताना इथले शेकडो स्थानिक कर्जाच्या वेढ्यात अडकले होते. पण, ही सेवा सुरू झाली आणि इथल्या अर्थव्यवस्थेस बळ मिळून कर्जाचे दुष्टचक्र संपुष्टात येत आहे. ही सेवा उत्तम पद्धतीने चालवली जात असल्याने पर्यटक, स्थानिकांचा फायदा होत असल्याचे मत माथेरानचे माजी नगराध्यक्ष मनोज खेडकर यांनी व्यक्त केले.
पर्यटकांचे महत्त्वाचे आकर्षण असणाऱ्या माथेरानमधील मिनी ट्रेनची लोकप्रियता वाढीस लागली आहे. १ नोव्हेंबर २०१७ पासून पुन्हा सुरू झालेल्या अमन लॉज ते माथेरान या सेवेप्रमाणेच २६ जानेवारीपासून सुरू झालेल्या नेरळ ते माथेरान या पूर्ण सेवेलाही पर्यटकांकडून भरभरून प्रतिसाद मिळत आहे. या सेवांमुळे रेल्वेला जूनपर्यंत सुमारे एक कोटी ४६ लाख रुपयांचा महसूल मिळाला असून, प्रवासीसंख्या सव्वादोन लाखांवर पोहोचली आहे. पावसाळ्यात अमन लॉज ते माथेरानपर्यंतची सेवा सुरू ठेवण्यात येत असली, तरी नेरळ ते माथेरानपर्यंतची सेवा तात्पुरती बंद राहते.
दोन वर्षांपूर्वी रुळांवरून घसरल्याने सुरक्षिततेच्या कारणांवरून मिनी ट्रेनची सेवा बंद करण्यात आली. मात्र, त्यामुळे इथल्या पर्यटनाबरोबरच रोजगार, व्यवसायावर विपरित परिणाम झाला होता. पर्यटकांची संख्या मंदावल्याने पर्यटनावर आधारित व्यवसाय कमी झाला होता. त्यामुळे प्रत्यक्ष, अप्रत्यक्षरित्या माथेरानच्या अर्थव्यवस्थेस त्याची झळ पोहोचत गेली.
मिनी ट्रेनसाठी असणारी मागणी लक्षात घेत मध्य रेल्वेने दुरुस्तीचे कामे तातडीने हाती घेऊन १ नोव्हेंबर २०१७ मध्ये अमन लॉज ते माथेरान हा सुमारे तीन किमीचा मार्ग खुला केला. त्यानंतर २६ जानेवारी २०१८मध्ये नेरळ ते माथेरान थेट सेवा सुरू केली. या दोन्ही सेवांना पर्यटकांनी कमालीचा प्रतिसाद दिला असून, मागणी असूनही त्या प्रमाणात सेवा पुरवता येत नसल्याचे दिसून येत आहे.
'मिनी ट्रेन'चा महसूल
अमन लॉज ते माथेरान (१ नोव्हेंबर ते जून २०१८)
श्रेणी प्रवासी महसूल
पहिला वर्ग ७,७४२ २० लाख, ९६ हजार रु.
दुसरा वर्ग ९२,६९२ ४० लाख ३८ हजार रु.
माथेरान ते अमन लॉज
श्रेणी प्रवासी महसूल
पहिला वर्ग ८,२७२ २२ लाख ३९ हजार रु.
दुसरा वर्ग ९५ हजार ३९ लाख ८९ हजार रु.
नेरळ ते माथेरान (२६ जानेवारी २०१८ पासून ते जूनपर्यंत)
श्रेणी प्रवासी महसूल
पहिला वर्ग १,०६२ २ लाख ८८ हजार रु.
दुसरा वर्ग ८,०९२ ५ लाख ८५ हजार रु.
माथेरान ते नेरळ
श्रेणी प्रवासी महसूल
पहिला वर्ग २,०९० ५ लाख ६९ हजार रु.
दुसरा वर्ग ११,९०० ८ लाख ५६ हजार रु.
अर्थव्यवस्थेस बळ
माथेरानच्या अर्थव्यवस्थेस मिनी ट्रेनमुळे मोठा आधार मिळतो. ही सेवा बंद असताना इथले शेकडो स्थानिक कर्जाच्या वेढ्यात अडकले होते. पण, ही सेवा सुरू झाली आणि इथल्या अर्थव्यवस्थेस बळ मिळून कर्जाचे दुष्टचक्र संपुष्टात येत आहे. ही सेवा उत्तम पद्धतीने चालवली जात असल्याने पर्यटक, स्थानिकांचा फायदा होत असल्याचे मत माथेरानचे माजी नगराध्यक्ष मनोज खेडकर यांनी व्यक्त केले.