sameer.karve@timesgroup.com
Tweet : @sameerkarveMT
मुंबई : जगात सर्वाधिक काळ सक्रिय असलेल्या युद्धनौकेचा मान मिळविल्यानंतर आयएनएस विराट ही विमानवाहू युद्धनौका आज, सोमवारी सायंकाळी भारतीय नौदलातून निवृत्त होत आहे. मावळतीच्या सूर्याच्या साक्षीने वाद्यवृंदाच्या सुरावटींवर या युद्धनौकेवरील नौदलाचा ध्वज व भारतीय तिरंगा सन्मानपूर्वक खाली उतरविला जाईल, तेव्हा अनेक कणखर नौदल अधिकाऱ्यांचेही डोळे पाणावतील…त्याचवेळी अनेकांच्या मनांत प्रश्न असेल, तो आता ही विमानवाहू युद्धनौका कुठे विसावणार?...तर निवृत्तीनंतरही ही नौका संग्रहालयरूपात दादरच्या शिवाजी पार्कमध्ये जिवंत राहणार आहे, हे आधीच निश्चित झाले आहे…
गौरवशाली आयएनएस विक्रान्तला मुंबई वाचवू शकली नाही, मग आयएनएस विराटचे संग्रहालय कसे साध्य झाले, असे कुणाच्याही मनात येईल. तर हे काम शिवाजी पार्कच्या एका छोट्याशा गल्लीतील छोटेखानी घरातच अवघे पाऊणशे वयोमान असलेल्या उल्हास चोगले यांनी कधीपासूनच हाती घेतले आहे. केवळ आयएनएस विराटच नव्हे, त्यांच्या संग्रहालयात इतरही अनेक युद्धनौका सुखाने नांदत आहेत. त्यात भारताची पहिली विमानवाहू युद्धनौका आयएनएस विक्रांत आहे, पहिली लिअँडर श्रेणीतील फ्रिगेट आयएनएस नीलगिरी आहे, आयएनएस राजपूत आहे, इतकेच काय, आताच्या पिढीची नवी विमानवाहू युद्धनौका आयएनएस विक्रमादित्य आणि किनारपट्टीलगत सैनिकांच्या तुकड्या उतरविणारी आयएनएस जलाश्व याही त्यांच्या ताफ्यात आहेत. उल्हास चोगले यांच्या संग्रहालयात या सर्व युद्धनौका मॉडेलच्या रूपात नांगरलेल्या आहेत. समुद्रावर स्वार होणाऱ्या युद्धनौका आणि ही मॉडेल्स यांच्यात केवळ गुणोत्तराचा फरक आहे, बाकी त्यांची सर्व वैशिष्ट्ये आहेत तंतोतंत खऱ्या नौकेसारखीच.
आयएनएस विराटचेच सांगायचे, तर ती एकास ७५० म्हणजे ७५० फुटांना एक इंच या मोजमापाने फायबर आणि प्लॅस्टिकमध्ये बनविण्यात आली आहे. या सर्व युद्धनौकांच्या कच्च्या मालासाठी चोगले यांचा शोध अव्याहत सुरू असतो. त्यांना आयएनएस विराटचे ब्रिटिश नौदलातील म्हणजेच एचएमएस हर्मिसचे सुट्या भागांचे मॉडेल काही मित्रांकडून अमेरिकेतून मिळाले. मात्र भारतातील आयएनएस विराटच्या रूपानुसार या नौकेवर विमानउड्डाणांसाठीचा जम्पजेट डेक त्यांना प्लॅस्टिकमध्ये बांधावा लागला. नंतर त्यांची जुळणी त्यांनी केली. घरातील कामे सांभाळत, नातवाचे लाड करीत त्यांनी पाच-सहा दिवसांत हे काम पूर्ण केले. खरेतर प्रत्येक युद्धनौकेच्या बांधणीची गोदी कामगारांपाशी जेवढी कहाणी असेल, तेवढ्याच सुरस कथा चोगले यांच्यापाशीही आहेत. उलट काही भारतीय युद्धनौकांची मॉडेल्स त्यांना या नौकांची हुबेहूब चित्रे उपलब्ध न झाल्याने करता आलेली नाहीत. परंतु ती मिळविण्याची त्यांची धडपड कायम असते.
इंजिने, बस, ट्रामही!
रेल्वेची इंजिने, बेस्ट बसची ट्राम, मुंबईच्या रस्त्यावर एकेकाळी टायर व वीज या दोन्हीवर धावलेली ट्रॉली बस अशा सर्व वाहनसाधनांची मॉडेल्स चोगले यांच्या संग्रहात आहेत. शिवाय एकविसाव्या शतकातील मेट्रो, मोनो आणि मॅगलेव्ह रेल्वे बनविण्यासाठीही त्यांची तयारी सुरू आहे. जोडीला स्टॅम्प आणि नाणी जमविण्याचा छंद आहेच. कागदाच्या मॉडेल्सपासून ते आता प्लॅस्टिक व फायबर मॉडेल्सपर्यंत आणि त्यापुढे काहींना तर इंजिनशक्तीही देण्यापर्यंत ते आले आहेत. छोट्याशा घरात मुलगा-सून यांचीही त्यांना साथ आहे.
Tweet : @sameerkarveMT
मुंबई : जगात सर्वाधिक काळ सक्रिय असलेल्या युद्धनौकेचा मान मिळविल्यानंतर आयएनएस विराट ही विमानवाहू युद्धनौका आज, सोमवारी सायंकाळी भारतीय नौदलातून निवृत्त होत आहे. मावळतीच्या सूर्याच्या साक्षीने वाद्यवृंदाच्या सुरावटींवर या युद्धनौकेवरील नौदलाचा ध्वज व भारतीय तिरंगा सन्मानपूर्वक खाली उतरविला जाईल, तेव्हा अनेक कणखर नौदल अधिकाऱ्यांचेही डोळे पाणावतील…त्याचवेळी अनेकांच्या मनांत प्रश्न असेल, तो आता ही विमानवाहू युद्धनौका कुठे विसावणार?...तर निवृत्तीनंतरही ही नौका संग्रहालयरूपात दादरच्या शिवाजी पार्कमध्ये जिवंत राहणार आहे, हे आधीच निश्चित झाले आहे…
गौरवशाली आयएनएस विक्रान्तला मुंबई वाचवू शकली नाही, मग आयएनएस विराटचे संग्रहालय कसे साध्य झाले, असे कुणाच्याही मनात येईल. तर हे काम शिवाजी पार्कच्या एका छोट्याशा गल्लीतील छोटेखानी घरातच अवघे पाऊणशे वयोमान असलेल्या उल्हास चोगले यांनी कधीपासूनच हाती घेतले आहे. केवळ आयएनएस विराटच नव्हे, त्यांच्या संग्रहालयात इतरही अनेक युद्धनौका सुखाने नांदत आहेत. त्यात भारताची पहिली विमानवाहू युद्धनौका आयएनएस विक्रांत आहे, पहिली लिअँडर श्रेणीतील फ्रिगेट आयएनएस नीलगिरी आहे, आयएनएस राजपूत आहे, इतकेच काय, आताच्या पिढीची नवी विमानवाहू युद्धनौका आयएनएस विक्रमादित्य आणि किनारपट्टीलगत सैनिकांच्या तुकड्या उतरविणारी आयएनएस जलाश्व याही त्यांच्या ताफ्यात आहेत. उल्हास चोगले यांच्या संग्रहालयात या सर्व युद्धनौका मॉडेलच्या रूपात नांगरलेल्या आहेत. समुद्रावर स्वार होणाऱ्या युद्धनौका आणि ही मॉडेल्स यांच्यात केवळ गुणोत्तराचा फरक आहे, बाकी त्यांची सर्व वैशिष्ट्ये आहेत तंतोतंत खऱ्या नौकेसारखीच.
आयएनएस विराटचेच सांगायचे, तर ती एकास ७५० म्हणजे ७५० फुटांना एक इंच या मोजमापाने फायबर आणि प्लॅस्टिकमध्ये बनविण्यात आली आहे. या सर्व युद्धनौकांच्या कच्च्या मालासाठी चोगले यांचा शोध अव्याहत सुरू असतो. त्यांना आयएनएस विराटचे ब्रिटिश नौदलातील म्हणजेच एचएमएस हर्मिसचे सुट्या भागांचे मॉडेल काही मित्रांकडून अमेरिकेतून मिळाले. मात्र भारतातील आयएनएस विराटच्या रूपानुसार या नौकेवर विमानउड्डाणांसाठीचा जम्पजेट डेक त्यांना प्लॅस्टिकमध्ये बांधावा लागला. नंतर त्यांची जुळणी त्यांनी केली. घरातील कामे सांभाळत, नातवाचे लाड करीत त्यांनी पाच-सहा दिवसांत हे काम पूर्ण केले. खरेतर प्रत्येक युद्धनौकेच्या बांधणीची गोदी कामगारांपाशी जेवढी कहाणी असेल, तेवढ्याच सुरस कथा चोगले यांच्यापाशीही आहेत. उलट काही भारतीय युद्धनौकांची मॉडेल्स त्यांना या नौकांची हुबेहूब चित्रे उपलब्ध न झाल्याने करता आलेली नाहीत. परंतु ती मिळविण्याची त्यांची धडपड कायम असते.
इंजिने, बस, ट्रामही!
रेल्वेची इंजिने, बेस्ट बसची ट्राम, मुंबईच्या रस्त्यावर एकेकाळी टायर व वीज या दोन्हीवर धावलेली ट्रॉली बस अशा सर्व वाहनसाधनांची मॉडेल्स चोगले यांच्या संग्रहात आहेत. शिवाय एकविसाव्या शतकातील मेट्रो, मोनो आणि मॅगलेव्ह रेल्वे बनविण्यासाठीही त्यांची तयारी सुरू आहे. जोडीला स्टॅम्प आणि नाणी जमविण्याचा छंद आहेच. कागदाच्या मॉडेल्सपासून ते आता प्लॅस्टिक व फायबर मॉडेल्सपर्यंत आणि त्यापुढे काहींना तर इंजिनशक्तीही देण्यापर्यंत ते आले आहेत. छोट्याशा घरात मुलगा-सून यांचीही त्यांना साथ आहे.