आम्हालाही व्हायचेय आई!

anuja.chawathey@timesgroup.com

मुंबई ः वाढते आर्थिक स्वातंत्र्य, स्वतंत्रपणे विचार करण्याची वाढलेली वृत्ती, वाढलेला आत्मविश्वास या बळावर आजच्या महिला मातृत्वाचा विचारही स्वतंत्रपणे करताना दिसत आहेत. लग्न न करता मुलगा किंवा मुलगी दत्तक घेऊन त्यांना स्वतःच्या बळावर मोठे करता येईल, हा विश्वास या महिलांमध्ये निर्माण झाला असून, दत्तक प्रक्रियेच्या नियमांमध्ये झालेल्या बदलांमुळे अशा अविवाहित महिलांना ‘मातृत्वा’चे स्वप्न साकार करण्यासाठी पाठबळ मिळते आहे.

अविवाहित अभिनेत्री सुश्मिता सेनने अशाप्रकारे मुलगी दत्तक घेतली आहे. तिच्या या कृत्यामुळे अशा एकट्या महिलांमध्ये विश्वास निर्माण झाला आणि गेल्या दोन ते तीन वर्षांत अशा प्रकारे मुलगा-मुलगी दत्तक घेण्याचे प्रमाण वाढू लागले. दत्तक क्षेत्रामध्ये कार्य करणाऱ्या सामाजिक कार्यकर्त्या वंदना पाटील यांनी याविषयी माहिती दिली. त्यांच्या संस्थेमध्ये बाळ दत्तक घेण्यासाठी आलेल्या ३५ अर्जांपैकी ५ अर्ज हे एकट्या राहणाऱ्या महिलांचे आहेत. त्यातील एखाद-दुसरे प्रकरण घटस्फोटित महिलेचे असले तरी बाकी महिला लग्नाचा निर्णय न घेता थेट मातृत्वाचा विचार करत आहेत. या महिलांनी लग्न न करण्याचा निश्चय केल्याचेही त्या सांगतात. गेल्या वर्षी सरकारने दत्तक प्रक्रियेसंदर्भातील नियमांमध्ये बदल केले. या नव्या नियमांनुसार दत्तक घेण्यासाठी ऑनलाइन अर्ज दाखल करणे शक्य झाले. तोपर्यंत अनेक संस्था एकट्या महिलेला किंवा पुरुषाला मूल दत्तक देण्यासाठी नकार द्यायच्या. मात्र नव्या नियमांमुळे एकट्या महिलांना मूल दत्तक घेण्यासाठी संस्थांकडून होणारा विरोध कमी झाल्याने हा आकडा वाढल्याचे त्या सांगतात.

वास्तवाची हवी जाणीव

अविवाहित असूनही मूल दत्तक घेऊन मातृत्वाचे स्वप्न पूर्ण करण्याबाबत सध्याच्या तरुणी आणि महिलांमध्ये खूपच उत्सुकता दिसून येत आहे. मात्र, त्यांना वास्तवाची जाणीव प्रत्येक वेळी असतेच असे नाही. मूल दत्तक घेण्यासाठी अर्ज करणाऱ्या दहांपैकी दोन महिला या सगळ्या प्रक्रियेतून पुढे जाऊन प्रत्यक्षात बाळ दत्तक घेतात, अशी माहिती पुढे आली आहे.

मूल दत्तक घेण्याची इच्छा व्यक्त करणारी प्रत्येक महिला वास्तवाला तोंड देण्याची तयारी दाखवून कायदेशीर प्रक्रिया पार करून पुढे जाईलच याची खात्री नसते. दहा महिलांपैकी दोन महिला या सगळ्या प्रक्रियेतून पुढे जाऊन प्रत्यक्षात बाळ दत्तक घेतात. मात्र, ज्या महिला ही प्रक्रिया पार करतात त्यांची इच्छाशक्ती आणि समस्यांना तोंड देण्याची शक्ती अतुलनीय असते. इच्छा असूनही काही वेळा वास्तवाची सामना करण्याची तयारी नसल्याची जाणीव झाल्याने या महिला दत्तक घेण्याची प्रक्रिया पूर्ण करत नाहीत, असे ‘बाल आशा ट्रस्ट’चे कार्यकारी संचालक सुनील अरोरा यांनी सांगितले.

‘केवळ प्रेमाच्या बळावर एखादे मूल मोठे होऊ शकत नाही. त्यामुळे स्वबळावर मातृत्व निभावू इच्छिणाऱ्या महिलांनी या सगळ्या प्रश्नांची वास्तववादी उत्तरे शोधायला हवी. फिल्म इंडस्ट्री, टीव्ही इंडस्ट्री यामध्ये काम करणाऱ्या महिलाही सध्या दत्तक प्रक्रियेबद्दल चौकशी करत आहेत. मात्र, त्यांना मार्गदर्शन करणाऱ्या सामाजिक कार्यकर्त्यांनी प्रत्यक्षातील समस्यांची जाणीव करून देऊन त्यासाठी उत्तरे शोधल्यास दत्तक प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावर मुलांना आणि आईलाही एखादी अनपेक्षित समस्या समोर आली तर कमी धक्का बसतो’, असे अरोरा पुढे म्हणाले.

याचा विचार करा…

० पालकांवर अवलंबून न राहता एकट्याच्या बळावर मातृत्व निभावून न्यायचे आहे याची जाणीव महिलांनी बाळगावी.

० अपत्याच्या कोणत्याही समस्येसाठी धाऊन जाण्यासाठी केवळ आईच असेल, याचा विचार करावा.

० दत्तक घेताना जबाबदारी पेलण्यासाठी आई, बाबा, भाऊ, वहिनी अशी कोणतीही सपोर्ट सिस्टिम गृहित धरू नये.

० ऑफिसला गेल्यावर, ऑफिसमध्ये उशीर झाल्यावर अपत्यासाठी पर्यायी व्यवस्था काय असेल, याचा विचार करावा.

० अपत्याने ‘बाबा कुठे आहेत’, हा प्रश्न विचारल्यावर त्याला काय उत्तर द्यायचे याची तयारी करावी.

0 दत्तक अपत्याला, ‘दत्तक घेतले आहे’, हे कसे सांगायचे याची तयारी करावी.

० अपत्याच्या चांगल्या मानसिक आरोग्यासाठी त्याच्या आयुष्यात पुरुष हा घटकही महत्त्वाचा आहे. हा संपर्क कोणत्या पद्धतीने स्थापित करणार याचा विचार करावा.

० आपल्यानंतर पुढे काय, हा विचार करणेही महत्त्वाचे आहे.