पाऊस चांगला पण, काही ठिकाणी अनियमित; पंचांगानुसार मान्सूनचा अंदाज

म. टा. प्रतिनिधी, मुंबई : वेधशाळा अस्तित्वात आल्यानंतरही पंचांगावर विश्वास ठेवून, नक्षत्रे आणि वाहनांचा अंदाज घेऊन पारंपरिक पद्धतीने पावसाचा अंदाज वर्तवला जातो. शास्त्रीय माहितीसोबत शेतीसाठी काही वेळा या पद्धतीचाही आधार घेतला जातो. पंचांगावरील अंदाजावरून यावर्षी पाऊस चांगला असून काही ठिकाणी अनियमित पद्धतीने पडेल, अशी माहिती पंचांगकर्ते दा. कृ. सोमण यांनी दिली आहे.

पंचांगामध्ये जेव्हा घोडा वाहन असे नमूद असते, तेव्हा डोंगर भागात पाऊस चांगला पडतो. कोल्हा व मेंढा वाहन असता पाऊस पडत नाही. मोर, गाढव आणि उंदीर वाहन असता अल्पवृष्टी होते. बेडूक, म्हैस व हत्ती वाहन असता खूप पर्जन्यवृष्टी होते, असे सांगण्यात आले आहे. सूर्य ज्या नक्षत्रात प्रवेश करील त्या नक्षत्रापासून प्रवेशकालीन चंद्रनक्षत्रापर्यंत नक्षत्र संख्या मोजावी. या संख्येस नऊने भागावे. शून्य बाकी राहिली तर हत्ती, १ राहिला तर घोडा, २ कोल्हा, ३ बेडूक, ४ मेंढा, ५ मोर, ६ उंदीर, ७ म्हैस आणि ८ बाकी राहिली तर गाढव वाहने समजली जातात, असे सोमण यांनी स्पष्ट केले. हा अंदाज प्राचीनकाळी सांगितलेल्या नियमांवर आधारित आहे. हे अंदाज हे ठोकताळे असतात म्हणून शेतकरीवर्गाने केवळ पंचांगातील पर्जन्य अंदाजावर अवलंबून न राहता आधुनिक वेघशाळा नवीन तंत्रज्ञानाद्वारे उपग्रहामार्फत घेतलेली ढगांची छायाचित्रे, हवेचा दाब, वाऱ्यांची दिशा इत्यादी गोष्टीद्वारे जे पर्जन्य अंदाज प्रसिद्ध करतात. त्यानुसार आपले शेतकामाचे वेळापत्रक तयार करावे, असेही ते म्हणाले.

पंचांगानुसार मृग नक्षत्रात बुधवार, ८ जूनला दुपारी १२.३७ गाढव वाहन आहे. त्यानंतर आर्द्रा नक्षत्रात बुधवार २२ जूनला सकाळी ११.४२ मेंढा आहे. पुनर्वसू (तरणा पाऊस) नक्षत्रात बुधवारी ६ जुलैला सकाळी ११.१० उंदीर वाहन, पुष्य (म्हातारा पाऊस) नक्षत्रात बुधवार २० जुलैला सकाळी १०.४८ कोल्हा वाहन, आश्लेषा (आसळकाचा पाऊस) नक्षत्रात बुधवार, ३ ऑगस्टला सकाळी ९.३७ रोजी मोर वाहन, मघा (सासूंचा पाऊस) नक्षत्रात बुधवार, १७ ऑगस्टला सकाळी ७.२२ घोडा वाहन, पूर्वा फाल्गुनी (सूनांचा पाऊस) नक्षत्रात मंगळवार, ३० ऑगस्टला उत्तररात्री ३.१७ वाहन मेंढा, उत्तरा फाल्गुनी (रब्बीचा पाऊस) नक्षत्रात मंगळवार, १३ सप्टेंबरला रात्री ९.१४ गाढव वाहन, हस्त (हत्तीचा पाऊस) नक्षत्रात मंगळवार २७ सप्टेंबरला दुपारी १२.४३ कोल्हा वाहन, चित्रा नक्षत्रात सोमवार १० ऑक्टोबरला उत्तररात्री १.४५ उंदीर वाहन तर स्वाती नक्षत्रात सोमवार २४ ऑक्टोबरला दुपारी १२.१८ गाढव असेल. पर्जन्य नक्षत्रांमधील या वाहनांवरून पावसाची स्थिती लक्षात येऊ शकते.