वैद्यकीय अभ्यासक्रमातून लिंगभेद हद्दपार

Sharmila.kalgutkar@timesgroup.com

Twitter - @ksharmilaMT

मुंबई : वैद्यकीय अभ्यासक्रमात रुग्णांविषयी स्त्री-पुरुष असा भेद न करता मनुष्यकेंद्री विचार व्हावा, हे आता विद्यार्थ्यांना अधिक ठाशीवपणे शिकवले जाणार आहे. स्त्रियांसाठी अवमानकारक ठरणाऱ्या काही वैद्यकीय संज्ञा, स्पष्टीकरणे, दाखले 'एमबीबीएस'च्या अभ्यासक्रमातून काढून टाकण्यात येणार असल्याने आता वैद्यकीय शिक्षणातील लिंगभेद दूर होणार आहे.

'इंटर्नल मेडिसिन', 'फॉरेन्सिक सायन्स', 'प्रसूतिविज्ञान शास्त्र', 'मानसोपचार' या विषयांमध्ये असणारे महिलांविषयी खटकणारे वैद्यकीय उल्लेख वगळण्यात आले आहेत. तसेच तृतीयपंथीयांसाठी वैद्यकीय सेवा तत्परतेने मिळण्याची गरज या अद्ययावत अभ्यासक्रमात समाविष्ट करण्यात आली आहे. येत्या शैक्षणिक वर्षात 'एमबीबीएस'च्या विद्यार्थ्यांना हा अभ्यासक्रम शिकवण्यात येईल. सन २०१४मध्ये 'सेहत' या आरोग्य क्षेत्रातील स्वयंसेवी संस्थेने वैद्यकीय शिक्षण व संशोधन विभागाला 'एमबीबीएस'च्या अभ्यासक्रमातील या त्रुटी निदर्शनास आणून दिल्या होत्या. अभ्यासक्रमात जी माहिती दिली जाते, त्याचे प्रतिबिंब प्रत्यक्ष रुग्णांना उपचार देतानाही उमटते. ते टाळण्यासाठी वैद्यकीय शिक्षण संशोधन विभागाने या प्रकल्पासाठी ११ मेडिकल कॉलेजांतील २२ प्राध्यापकांची निवड केली. या प्राध्यापकांना लिंगभाव समानता म्हणजे काय, विविध आजारांशी त्यांचा परस्परसंबंध कसा असतो, याची वैद्यकीय माहिती सामाजिक दृष्टिकोनातून देण्यात आली.

मेडिकल कौन्सिलचीही मान्यता

हा बदल केवळ निरीक्षणांच्या आधारे न ठेवता सहाव्या आणि आठव्या सेमिस्टरमधील 'एमबीबीएस' विद्यार्थ्यांमध्ये याचे प्रात्यक्षिकही घेण्यात आले व ते तपासून पाहण्यात आले. सहाव्या व आठव्या सत्रातील विद्यार्थ्यांना 'जेंडरलेस' अभ्यासक्रमाची ओळख करून देण्यात आली. या दोन्ही सत्रांतील विद्यार्थ्यांचा रुग्णांसोबतचा संवाद, वर्तणुकीमधील बदलही टिपण्यात आला. या अभ्यासक्रमातील बदल महत्त्वाचे असल्याचे मान्य करून अभ्यासमंडाळासह 'मेडिकल कौन्सिल ऑफ इंडिया'नेही त्याला मान्यता दिली आहे.

असे होते लिंगभेदी

- महिलांमध्ये काही मानसिक आजार अधिक प्रमाणात होतात.

- अमुक एका धर्मातील महिला अधिक मुलांना जन्म देतात.

- चाळिशीनंतर स्त्रियांमधील पाठदुखीच्या लक्षणांकडे दुर्लक्ष करावे.

आता होणार निकोप वैद्यकीय उपचार

स्त्रियांसाठी अवमानकारक ठरणाऱ्या काही वैद्यकीय संज्ञा, स्पष्टीकरणे, दाखले 'एमबीबीएस'च्या अभ्यासक्रमातून काढून टाकण्यात येणार असल्याने आता निकोप वैद्यकीय उपचार होण्यास मदत मिळेल, असे वैद्यकीय क्षेत्रातील तज्ज्ञांचे अनुमान आहे.

'भिन्नलिंगी मुल जन्माला आले की पालक हादरून जातात. या मुलांच्या लिंगबदलासाठी शस्त्रक्रिया करण्याची घाई सुरू होते. प्रत्यक्षात तसे करू नका, असा सल्ला डॉक्टरांनी देणे अपेक्षित असते. लिंग, जात, धर्म, रंग अशा वेगवेगळ्या पातळ्यांवर हा भेदाभेद अस्तित्वात असतो. अभ्यासक्रमातून या बाबी वगळल्या, तर डॉक्टरांना प्रत्यक्ष कामाच्या वेळीही निकोप वैद्यकीय उपचार देता येणे शक्य होईल', असा यामागील उद्देश असल्याचे 'सेहत' संस्थेच्या संगीता रेगे यांनी स्पष्ट केले. वैद्यकीय अभ्यासक्रमात कोणते बदल करणे अपेक्षित आहेत, याची प्राध्यापकांकडून अभ्यासपूर्ण निरीक्षणेही घेण्यात आली होती. त्यामुळे नवा अभ्यासक्रम तरुण डॉक्टरांना लिंगभाव समानतेची दृष्टी देणारा ठरेल, अशी अपेक्षा 'सेहत' या आरोग्याच्या प्रश्नावर काम करणाऱ्या सामाजिक संस्थेने व्यक्त केली आहे.

वैद्यकीय क्षेत्र हे सर्वसामान्यांच्या आयुष्याचा महत्त्वाचा भाग आहे. तिथे स्त्री आणि पुरुष, तृतीयपंथीय या प्रत्येकाच्या आरोग्याच्या प्रश्नांचा आदर करायला हवा. हे आरोग्यभान डॉक्टरांना मिळावे, हे लक्षात घेऊन हे बदल करण्यात आले आहे.
- डॉ. प्रवीण शिनगारे, वैद्यकीय शिक्षण संचालक