थर्माकोलच्या विल्हेवाटीची समस्या

म. टा. विशेष प्रतिनिधी, मुंबई

महाराष्ट्र टाइम्स.कॉम

सजावटीसाठी थर्माकोल बंदी असली तरी सजावटीच्या गोष्टींमध्ये थर्माकोलचा समावेश काही प्रमाणात अजूनही दिसतो. मात्र या सजावटीच्या थर्माकोलपेक्षाही पॅकिंगसाठी वापरल्या जाणाऱ्या थर्माकोलचे काय करायचे हा प्रश्न सुटलेला नाही. पॅकिंगसाठी वापरल्या जाणाऱ्या थर्माकोलला परवानगी देण्यात आली आहे. मात्र हा थर्माकोल संबंधित कंपन्यांनी परत घेऊन त्याचा पुनर्वापर करावा अशी अपेक्षा आहे. ही अपेक्षा पूर्ण होताना दिसत नाही.

टीव्ही, फ्रिज, नाजूक वस्तूंच्या पॅकिंगसाठी थर्माकोलचा सर्रास वापर होतो. मात्र हा थर्माकोल संबंधित कंपन्या परत स्वीकारायला नकार देतात, असा ग्राहकांचा अनुभव आहे. यासंदर्भात मुक्त पत्रकार मुक्ता चैतन्य यांनी माहिती देताना या पॅकिंगच्या थर्माकोलचे करायचे काय, असा प्रश्न नागरिकांसमोर निर्माण होतो असे सांगितले. एवढ्या प्रमाणात थर्माकोल घरात ठेवता येत नाही. तसेच हा थर्माकोल भंगारमध्ये विकत घेतला जात नाही. थर्माकोल जाळला तर प्रदूषणनिर्मिती होणार. त्यामुळे याची विल्हेवाट कशी लावायची हा प्रश्न आहे, असा प्रातिनिधिक प्रश्न त्यांनी उपस्थित केला.

पर्यावरणप्रेमी आणि एनव्हार्योव्हिजिल या संस्थेच्या श्रीलता मेनन यांनी थर्माकोलवर प्रक्रिया करून फारसा फायदा होत नाही असे स्पष्ट केले. त्यामध्ये ९७ टक्के हवा असते. त्यातील मुख्य साहित्य हे केवळ दोन ते तीन टक्के असते. त्यामुळे पुनर्प्रक्रिया करून फारसा फायदा होत नाही. परिणामी हे पुनर्प्रक्रियेसाठी जात नाही आणि त्यामुळे भंगारवाले आणि कचरावेचक थर्माकोल उचलत नाहीत, असे त्या म्हणाल्या. थर्माकोलवर प्रक्रिया करून त्यापासून शोभेच्या वस्तू बनवल्या जाऊ शकतात. मात्र असे करणाऱ्या संस्था अजूनही फारशा नाहीत. हा थर्माकोल त्यामुळे डम्पिंग ग्राऊंडवर जातो किंवा मग खारफुटीमध्ये दिसतो. थर्माकोलच्या वापरासंदर्भात मत नोंदवताना मुंबईतील कचरा स्वच्छतेसाठी प्रयत्नशील असलेले सुभाष राणे यांनी पॅकिंगसाठी थर्माकोलऐवजी पुठ्ठ्याचा वापर करण्याचा पर्याय अस्तित्वात असूनही त्याचा नीट वापर होत नाही, याबद्दल खेद व्यक्त केला. पुठ्ठ्याचा पुनर्वापर करता येतो. त्यामुळे पॅकिंगसाठी पुठ्ठा वापरला जायला हवा. मात्र हा विचार उत्पादक करत नाहीत आणि थर्माकोलवर बंदी येत नाही, असे त्यांनी सांगितले. थर्माकोलवरही प्रक्रिया करणे शक्य आहे. मात्र ते साठवण्यासाठी जागा, ते गोळा करण्याची जागा याचा विचार आतापर्यंत केलेला नाही, असे मत त्यांनी नोंदवले.

कचऱ्यातून समुद्रापर्यंत गेलेल्या थर्माकोलमुळे समुद्री जीवांवर विपरित परिणाम होत आहेत. त्यामुळे सजावटीच्या थर्माकोलवर बंदी आली तरी इतर थर्माकोलच्या पुनर्वापरासंदर्भात कडक नियम नसल्याने पाणथळी, समुद्र, नद्या यामध्ये थर्माकोल फेकण्याच्या किंवा तो जाळण्याच्या घटनाही घडत आहेत. या पार्श्वभूमीवर राज्य सरकारकडून थर्माकोल उत्पादकांकडून परत घेतला जावा, यासाठी अधिक कडक निर्बंध आणि थर्माकोलच्या पुनर्वापरासाठी प्रयत्नांची अपेक्षा व्यक्त केली जात आहे.