म. टा. विशेष प्रतिनिधी, नागपूर
कोव्हिडसारख्या गंभीर आजारातून बरे झाल्याचा आनंद मिळत असला तरी हा आजार होऊन गेल्यानंतरही थकवा, धाप लागणे, हात- पाय दुखणे अशी लक्षणे रुग्णांमध्ये अनेक महिने आढळून येत असल्याचे एका अभ्यासात पुढे आले आहे. करोना रुग्णांची आरटीपीसीआर चाचणी निगेटिव्ह आली की तो बरा झाला, असे समजले जाते. पण खरोखरच तो पूर्ण बरा होतो की लक्षणे तशीच राहतात याचा अभ्यास करण्यासाठी शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालय व रुग्णालयातील औषधीशास्त्र विभागातील डॉ. दीप्ती चांद यांच्या मार्गदर्शनात डॉ. आशिष निमसरकार व डॉ. प्रीती नामजोशी यांनी हा अभ्यास केला.
करोनाच्या पहिल्या लाटेनंतर हा अभ्यास करण्यात आला. मेडिकलच्या अतिदक्षता विभागातून १ जुलै ते ३० सप्टेंबर २०२० या काळात करोनामुक्त झालेल्या २०० रुग्णांची या अभ्यासासाठी निवड करण्यात आली. १५ ते ८० या वयोगटातील रुग्ण यासाठी निवडण्यात आले. त्यात १२० पुरुष, तर ८० महिलांचा समावेश होता. या रुग्णांना मेडिकलमधून सुटी झाल्यानंतर सलग तीन महिने त्यांच्याशी संवाद ठेवून त्यांच्यातील लक्षणे जाणून घेण्यात आली. रुग्णालयातून सुटी झाल्यानंतरही डॉक्टर आपल्याला फोन करून प्रकृतीविषयी विचारताहेत हा एक रुग्णांना सुखद धक्का असल्याचे त्यांच्याशी बोलताना जाणवल्याचे डॉ. नामोशी यांनी 'मटा'ला सांगितले. अडीच टक्के रुग्णांमध्ये कोणतीच लक्षणे आढळली नाही म्हणजे ते पूर्ण बरे झाले. मात्र इतर सर्व रुग्णांमध्ये काही ना काही लक्षणे आढळून आली. करोना होण्यापूर्वी मधुमेह, रक्तदाब असलेले किंवा जे धुम्रपान करीत असलेल्यांमध्ये करोना होऊन गेल्यानंतरची लक्षणे जास्त आढळून आली. आरटीपीसीआर निगेटिव्ह आल्यानंतर अशी लक्षणे असलेल्या रुग्णांना जागतिक आरोग्य संघटनेच्या दिशानिर्देशानुसार 'लाँग कोव्हिड' असे संबोधले जाते. अशा लाँग कोव्हिडची आपल्याकडे काय स्थिती आहे हे शोधण्यासाठी हा अभ्यास करण्यात आला. या अभ्यातास ७५.५ टक्के रुग्णांमध्ये थकवा, ७० टक्क्यांना धाप लागणे, ६२ टक्क्यांना स्नायू दुखणे अशी लक्षणे आढळली. याशिवाय ताप आल्यासारखे वाटणे मात्र थर्मामीटरमध्ये ताप न दिसणे, बरेच दिवस तोंडाला चव नसणे, वास न येणे असेही आढळून आले. काही रुग्णांमध्ये झोप न लागणे किंवा त्वचेवर रॅशेस येणे अशीही लक्षणे दिसली मात्र त्याचे प्रमाण कमी होते.
ही आढळली लक्षणे
- ताप आल्यासारखे वाटणे
- थकवा
- धाप लागणे
- सांधे दुखणे
- झोप न येणे
- त्वचेवर रॅशेस
- चव न जाणवणे
- वास न येणे
....
चौकट
थकवा : ७५.५ टक्के
धाप लागणे : ७० टक्के
स्नायू दुखणे : ६२ टक्के
......
लक्षणांची टक्केवारी
१ ते २ लक्षणे : ३२.५ टक्के
३ ते ६ लक्षणे : ५५ टक्के
७ व त्यापेक्षा अधिक लक्षणे : १० टक्के
कोव्हिडसारख्या गंभीर आजारातून बरे झाल्याचा आनंद मिळत असला तरी हा आजार होऊन गेल्यानंतरही थकवा, धाप लागणे, हात- पाय दुखणे अशी लक्षणे रुग्णांमध्ये अनेक महिने आढळून येत असल्याचे एका अभ्यासात पुढे आले आहे. करोना रुग्णांची आरटीपीसीआर चाचणी निगेटिव्ह आली की तो बरा झाला, असे समजले जाते. पण खरोखरच तो पूर्ण बरा होतो की लक्षणे तशीच राहतात याचा अभ्यास करण्यासाठी शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालय व रुग्णालयातील औषधीशास्त्र विभागातील डॉ. दीप्ती चांद यांच्या मार्गदर्शनात डॉ. आशिष निमसरकार व डॉ. प्रीती नामजोशी यांनी हा अभ्यास केला.
करोनाच्या पहिल्या लाटेनंतर हा अभ्यास करण्यात आला. मेडिकलच्या अतिदक्षता विभागातून १ जुलै ते ३० सप्टेंबर २०२० या काळात करोनामुक्त झालेल्या २०० रुग्णांची या अभ्यासासाठी निवड करण्यात आली. १५ ते ८० या वयोगटातील रुग्ण यासाठी निवडण्यात आले. त्यात १२० पुरुष, तर ८० महिलांचा समावेश होता. या रुग्णांना मेडिकलमधून सुटी झाल्यानंतर सलग तीन महिने त्यांच्याशी संवाद ठेवून त्यांच्यातील लक्षणे जाणून घेण्यात आली. रुग्णालयातून सुटी झाल्यानंतरही डॉक्टर आपल्याला फोन करून प्रकृतीविषयी विचारताहेत हा एक रुग्णांना सुखद धक्का असल्याचे त्यांच्याशी बोलताना जाणवल्याचे डॉ. नामोशी यांनी 'मटा'ला सांगितले. अडीच टक्के रुग्णांमध्ये कोणतीच लक्षणे आढळली नाही म्हणजे ते पूर्ण बरे झाले. मात्र इतर सर्व रुग्णांमध्ये काही ना काही लक्षणे आढळून आली. करोना होण्यापूर्वी मधुमेह, रक्तदाब असलेले किंवा जे धुम्रपान करीत असलेल्यांमध्ये करोना होऊन गेल्यानंतरची लक्षणे जास्त आढळून आली. आरटीपीसीआर निगेटिव्ह आल्यानंतर अशी लक्षणे असलेल्या रुग्णांना जागतिक आरोग्य संघटनेच्या दिशानिर्देशानुसार 'लाँग कोव्हिड' असे संबोधले जाते. अशा लाँग कोव्हिडची आपल्याकडे काय स्थिती आहे हे शोधण्यासाठी हा अभ्यास करण्यात आला. या अभ्यातास ७५.५ टक्के रुग्णांमध्ये थकवा, ७० टक्क्यांना धाप लागणे, ६२ टक्क्यांना स्नायू दुखणे अशी लक्षणे आढळली. याशिवाय ताप आल्यासारखे वाटणे मात्र थर्मामीटरमध्ये ताप न दिसणे, बरेच दिवस तोंडाला चव नसणे, वास न येणे असेही आढळून आले. काही रुग्णांमध्ये झोप न लागणे किंवा त्वचेवर रॅशेस येणे अशीही लक्षणे दिसली मात्र त्याचे प्रमाण कमी होते.
ही आढळली लक्षणे
- ताप आल्यासारखे वाटणे
- थकवा
- धाप लागणे
- सांधे दुखणे
- झोप न येणे
- त्वचेवर रॅशेस
- चव न जाणवणे
- वास न येणे
....
चौकट
थकवा : ७५.५ टक्के
धाप लागणे : ७० टक्के
स्नायू दुखणे : ६२ टक्के
......
लक्षणांची टक्केवारी
१ ते २ लक्षणे : ३२.५ टक्के
३ ते ६ लक्षणे : ५५ टक्के
७ व त्यापेक्षा अधिक लक्षणे : १० टक्के