म.टा. प्रतिनिधी, नागपूर
हिंदी ही आजही उच्च शिक्षणाची भाषा आहे, मात्र हे पुरेसे नाही. हिंदीत पाहिजे तसे साहित्य निर्माण होत नाही ही खंत आहे. विश्वविद्यालयाकडून तशी अपेक्षा होती मात्र त्या दिशेने म्हणावे तसे प्रयत्न झाले नाही, असे सांगत लवकरच कायद्याचे शिक्षण आता हिंदीतून सुरू करण्यात येत असल्याची माहिती महात्मा गांधी आंतरराष्ट्रीय हिंदी विश्वविद्यालयाचे कुलपती प्रा. रजनीश कुमार शुक्ल यांनी दिली.
कुलपती प्रा. शुक्ल यांनी बुधवारी 'मटा'च्या कार्यालयाला सदिच्छा भेट दिली. त्यावेळी बोलताना ते म्हणाले, हिंदीच्या प्रसारासाठी विश्वविद्यालयाकडून मोठे प्रयत्न सुरू आहेत. हिंदी उच्च शिक्षणासाठी विकसित व्हावी यासाठी विशेष पुढाकार घेतला जात आहे. त्यातूनच कायद्याचा अभ्यासक्रम हिंदीतून तयार करण्यात आला आहे. यंदाच्या शैक्षणिक सत्रापासूनच हा अभ्यासक्रम विद्यार्थ्यांना उपलब्ध होईल, असे प्रयत्न सुरू असल्याचे त्यांनी नमूद केले. भाषेला अधिक प्रगल्भ बनवायचे असेल तर जगभरातील साहित्य या भाषेत भाषांतरित व्हायला हवे. शिक्षकांकडून हिंदीतील साहित्यात भर पडायला हवी. विश्वविद्यालयांनीही हा विषय गांभीर्याने घ्यायला हवा. संगणकाच्या माध्यमातून होणारे भाषांतर खरे उतरत नाही. याचबरोबर पुरेसा अभ्यास नसल्याने व्यक्तींकडूनही होणाऱ्या भाषांतरणातून अर्थ लोप पावतो. भाषांतरणासाठी सॉफ्टवेअर विकसित झाले असले तरी गणितीय पद्धतीने भाषा हाताळता येत नाही. अनेकदा भाषांतरणातून हास्यास्पद साहित्य निर्माण होते, अशा मर्यादा येत असल्याचे प्रा. शुक्ल यांनी सांगितले.
१२ लाख पानांवर ज्ञानाचा खजिना
हिंदीच्या प्रसारासाठी वर्धा येथील महात्मा गांधी आंतरराष्ट्रीय विश्वविद्यालयाच्यावतीने http://hindisamay.com/ हे इंटरनेट संकेतस्थळ विकसित करण्यात आले आहे. या संकेतस्थळावरील १२ लाख पानांवर हिंदीतील ज्ञानाचा खजिना टाकण्यात आला आहे. देश-विदेशातील लोकांना ही माहिती उपलब्ध करून देण्यात आली आहे.
भाषा बदलांवर काम
एका क्लिकवर हिंदीतून इतर भाषेत माहिती भाषांतरित करता यावी यासाठी महात्मा गांधी आंतरराष्ट्रीय हिंदी विश्वविद्यालयाकडून प्रयोग सुरू आहेत. काही अॅप्लिकेशन विकसित करण्यात आले आहेत. हिंदीतून मराठी, हिंदीतून ऊर्दू, हिंदी भाषेतील स्पेलचेक, फॉन्ट कन्व्हर्टर असे अॅप्लिकेशन विकसित करण्यात आले आहे. मात्र हे अॅप्लिकेशन गुगल प्ले-स्टोअवर उपलब्ध नाहीत. या अॅप्लिकेशनसाठी http://hindisamay.com/ या संकेतस्थळावर जावे लागेल असे प्रा. शुक्ल यांनी सांगितले.
नागपुरातही हवी शाखा
महात्मा गांधी आंतरराष्ट्रीय हिंदी विश्वविद्यालयाची शाखा नागपुरातही गरजेची आहे. नागपुरात हिंदीचा अभ्यास करणाऱ्यांची संख्या वाढ आहे. १९७५च्या काळातही ही मागणी झाली होती, असे प्रा. शुक्ल यांनी नमूद केले.
परदेशी विद्यार्थीही घेताहेत
हिंदी आपल्यालाही यावी यासाठी परदेशी विद्यार्थी हिंदी शिकत आहेत. ४६ परदेशी विद्यार्थी सध्या महात्मा गांधी आंतरराष्ट्रीय हिंदी विश्वविद्यालयातून शिक्षण घेत आहेत. आतापर्यंत ७००पेक्षा अधिक विद्यार्थ्यांनी हिंदीचे धडे घेतले आहेत. आंतरराष्ट्रीय हिंदी विश्वविद्यालयाच्या माध्यमातून दूरशिक्षण अभ्यासक्रम चालविले जातात दूरशिक्षण अभ्यासक्रमाचे ८४ केंद्र सध्या कार्यरत आहेत. वर्धा येथील विश्वविद्यालयात १५०० विद्यार्थी राहु शकतील असे वसतिगृह आहे. ५८ कायमस्वरूपी शिक्षक आहेत. कंत्राटी पद्धतीवर ८४ जण आहेत. मंजूर असलेल्या १२९ जागा लवकरच भरण्यात येणार आहेत. याचबरोबर आंतररार्ष्ट्रीयपातळीवरील संशोधन संस्था निर्माण करायची असल्याचा मानस प्रा. शुक्ल यांनी व्यक्त केला.