पारडी, बोरगाव, काचीपुरा, हुडकेश्वरात पोशिंद्यांचा माहोल
म.टा. प्रतिनिधी, नागपूर
'पोळ्याच्या दिवशी राजा तुझी लई आठवण येते, तुझ्या कष्टाची कशी उकलच होते... लई राबलास सुकऱ्या माझ्या काळ्या रानामंदी, पोळ्याला सजलास जसा महादेवाचा नंदी...' म्हणत, 'एक नमन गवरा पारबती हर बोला हर हर महादेव...'चा घोषा करत, दांडपट्ट्याचे प्रात्यक्षिक आणि झुल चढविलेल्या आकर्षक सर्जा-राजाचे पूजन करून बैल पोळा साजरा करण्यात आला. वर्षभर राबराब राबणाऱ्या सख्याला वंदन करून बळीराजाने त्याच्या दीर्घायुष्याची प्रार्थना केली. शेतकऱ्याच्या सुख-दु:खात कायम सोबत करणाऱ्या बैलाप्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा हा सण शहरात उत्साहात साजरा करण्यात आला.
शहरातील पारडी, काचीपुरा आदी भागांमध्ये बैल पोळ्याचे आयोजन करण्यात आले होते. विदर्भात पोळा दोन दिवस साजरा करण्यात येतो. दर्श पिठोरी अमावस्येला बैलांचा पोळा साजरा होतो. याला खास नागपुरी भाषेत मोठा पोळा म्हणतात. यादिवशी बैलांची पूजा करून त्याला पुरण-वड्याचा नैवेद्य देतात. तर दर्श पिठोरी अमावस्येच्या दुसऱ्या दिवशी लाकडी बैलांचा तान्हा पोळा साजरा केला जातो. भोसल्यांनी सुरू केलेली ही परंपरा आजही शहरात जोपासली जाते. जागोजागी सार्वजनिक तान्हा पोळा समितींद्वारे चिमुकल्यांसाठी पोळ्याचे आयोजन करण्यात येते. मोठ्या पोळ्याला शेतकऱ्यांच्या दृष्टीने अक्षरश: दिवाळीसारखे महत्त्व आहे. शहरालगतच्या ग्रामीण भागात बैल पोळा अत्यंत उत्साहात साजरा करण्यात येतो. नागपुरातही पारडी, बोरगाव, काचीपुरा, हुडकेश्वर, हरिहर मंदिर लकडगंज आदी भागांमध्ये सामूहिक पोळ्याचे आयोजन करण्यात आले होते. पोळा म्हणजे बैलांप्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा सण. हा सण शेतकरी मोठ्या भक्तीभावनेने साजरा करतात. नागरिकही पोळ्याला बैलाची पूजा करून त्याला नैवेद्य दाखवून आपली कृतज्ञता व्यक्त करतात. शेतातील उत्पादन आणि धान्य पिकवण्यासाठी शेतकऱ्याला साथ मिळते ती बैलाची. कारण, बैल त्याची शक्ती वापरून शेताची नांगरणी, वखरणी करतो. सध्याच्या तंत्रयुगात मशिनी आल्या असल्या तरी ग्रामीण भागात शेतकऱ्यांचा खरा साथी बैलच आहे. त्यामुळेच पोळ्याला बैलांप्रती कृतज्ञता व्यक्त करताना त्यांचे पूजन केले जाते. एका अर्थाने ही श्रमाची पूजाच असते.
शहरातही मोठ्या उत्साहात हा सण साजरा करण्यात आला. बैलाच्या श्रमामुळेच शेतकऱ्यांना शेतीतून उत्पादन घेता येणे शक्य होते. हे धान्य नंतर नागरिकांना मिळते. अन्न ही अत्यंत महत्त्वाची उर्जा निर्माण करण्यात मोलाचे योगदान देणारा बैल त्यामुळेच पूजनीय आहे. यानिमित्त आज शहरात अनेक ठिकाणी पोळा भरविण्यात आला. बळीराजाने यासाठी बैलांना विशेष सजविले होते. बैलांना कालच खास आवतनही देण्यात आले. पोळ्यानिमित्त बैलांना कामापासून आराम दिला जातो. त्यांना त्रास होऊ नये म्हणून तुतारी लावली जात नाही. बैलाच्या खोंडाला तेलातुपाने, हळदीने शेकले जाते. यानंतर बळीराजाने बैलांना सजवून पोळ्याच्या ठिकाणी आणले. बैलाची पूजा करून त्यांना मारुतीच्या देवळात नेण्यात आले आणि पोळा फुटला. यानिमित्त शहरात अतिशय उत्साहाचे वातावरण होते. पोळा फुटल्यावर शेतकऱ्यांनी बैलांना घरोघरी नेले. याप्रसंगी गृहिणींनी बैलांना ओवाळून त्यांना नैवेद्य दिला आणि शेतकऱ्यांना बोजारा दिला.
पुलाच्या कामामुळे वाहतुकीचा खोळंबा
पारडी मार्गावर उड्डाणपुलाचे काम सुरू आहे. राष्ट्रीय महामार्ग विकास प्राधिकरणतर्फे या उड्डाणपुलाचे बांधकाम करण्यात येत आहे. उड्डाणपुलाच्या बांधकामामुळे वाहतूक व्यवस्था खोळंबली. तसेच वारंवार वाहतूक पोलिसांना वाहने थांबवावी लागली. यामुळे बराच वेळ मोठा ट्राफिक जाम सहन करावा लागला. याबाबत स्थानिकांनीही नाराजी व्यक्त केली.