म. टा. प्रतिनिधी, नागपूर
आंधळा मागतो एक डोळा आणि देव देतो दोन. डोळे मिळूनही ते उघडून पाहण्यासाठी कुणी तयार नसेल, तर बुद्धीसमोरचा काळोख कधीच हटणार नाही. असाच काहीसा खेळ सध्या इंदिरा गांधी शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालय व रुग्णालयातल्या (मेयो) रक्तपेढीकडून सुरू आहे. रक्तातले घटक वेगळे करण्यासाठी कम्पोनंट युनिट नसल्याचे कारण पुढे करीत रक्तपेढी रडगाणे गात होती. मात्र, आता एक नव्हे तर दोन युनिट मिळूनही गेल्या सहा महिन्यांपासून ही यंत्रणा पडून आहे. त्यामुळे आता रुग्णांवरच धाय मोकलून रडण्याची वेळ आली आहे.
रक्तामार्फत संक्रमित होणाऱ्या आजारांचा धोका लक्षात घेता, रक्त संक्रमण परिषदेने होल ब्लडवर निर्बंध आणले. ज्याला रक्तातल्या ज्या घटकाची गरज आहे, तोच घटक गरजू रुग्णाला पुरवावा, असा निर्णय संक्रमण परिषदेने राज्यातील सर्व रक्तपेढ्यांना सक्तीचा केला. रक्ताच्या एका पिशवीतून प्लेटलेट, प्लाझ्मा, आरबीसी हे तीन घटक वेगवेगळे होतात. त्यामुळे रक्ताची एक पिशवी मृत्यूच्या दारात उभ्या असलेल्या किमान तीन रुग्णांचा जीव वाचवू शकते. त्यामुळे रक्तातला हा एकेक घटक वेगळा करून गरजेनुसार आवश्यक तो घटक रुग्णाला उपलब्ध करून देण्यासाठी कम्पोनंट युनिटची गरज भासते.
मेयोतल्या रक्तपेढीची स्थापना झाल्यापासून इथे ही यंत्रणा नसल्याने मेयोचे दरवेळी रडगाणे सुरू होते. आता मार्चमध्ये मेयोत दोन कम्पोनंट युनिट दाखल झाले आहेत. त्यातले एक युनिट रक्तसंक्रमण परिषदेने, तर दुसरे युनिट वैद्यकीय शिक्षण व संशोधन विभागाने पुरविले आहे. एका युनिटसाठी जवळजवळ ३० कोटी या प्रमाणे ६० कोटी रुपये खर्चून मेयोला ही उपकरणे देण्यात आली. मात्र, रुग्णालयाच्या तुघलकी कारभारामुळे हे दोन्ही युनिट दोन महिन्यांपासून अद्याप इन्स्टॉल झालेले नाहीत. त्यामुळे रक्तघटक वेगळे करण्यासाठी यंत्रणा मिळूनही त्याच्या लाभापासून रुग्ण मात्र वंचित आहेत. त्यामुळे आता रुग्णांवरच धाय मोकलून रडण्याची वेळ आली आहे. यावरून आता एकमेकांवर जबाबदाऱ्या लोटण्याचा संतापनजक प्रकारही समोर येत आहे. एफडीएने परवाना दिला नसल्याचे मेयो प्रशासनाचे म्हणणे आहे, तर मशीनच इन्स्टॉल झाली नसल्याने निरीक्षण कशाचे करणार आणि त्याशिवाय परवाना कसा देणार, असे एफडीएचे म्हणणे आहे. या तमाशात रुग्णांची मात्र मोठी हेळसांड होत आहे.
रक्तपेढीच्या संकलनातही तूट
मेयोच्या रक्तपेढीत वर्षाला ६ हजार रक्ताच्या पिशव्यांचे संकलन केले जाते. यातला बहुतांश रक्तपुरवठा हा शिबिरांच्या माध्यमातून होतो. मेयोत दाखल होणाऱ्या रुग्णांची संख्या पाहता, विविध विभागांतून मेयोच्या रक्तपेढीकडे रोज किमान ३० रक्ताच्या पिशव्यांची गरज भासते. त्यातुलनेत मेयोत रोज सरासरीने २२ ते २५ रक्तपिशव्या संकलित होतात. रुग्णांच्या गरजेशी त्याचे सरासरी प्रमाण काढले, तर मेयोला रोज आठ ते दहा रक्तपिशव्यांचा तुटवडा भासतो. हे दोन्ही युनिट कार्यान्वित झाले, तर ही तूट भरून काढणे शक्य होणार आहे.
आंधळा मागतो एक डोळा आणि देव देतो दोन. डोळे मिळूनही ते उघडून पाहण्यासाठी कुणी तयार नसेल, तर बुद्धीसमोरचा काळोख कधीच हटणार नाही. असाच काहीसा खेळ सध्या इंदिरा गांधी शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालय व रुग्णालयातल्या (मेयो) रक्तपेढीकडून सुरू आहे. रक्तातले घटक वेगळे करण्यासाठी कम्पोनंट युनिट नसल्याचे कारण पुढे करीत रक्तपेढी रडगाणे गात होती. मात्र, आता एक नव्हे तर दोन युनिट मिळूनही गेल्या सहा महिन्यांपासून ही यंत्रणा पडून आहे. त्यामुळे आता रुग्णांवरच धाय मोकलून रडण्याची वेळ आली आहे.
रक्तामार्फत संक्रमित होणाऱ्या आजारांचा धोका लक्षात घेता, रक्त संक्रमण परिषदेने होल ब्लडवर निर्बंध आणले. ज्याला रक्तातल्या ज्या घटकाची गरज आहे, तोच घटक गरजू रुग्णाला पुरवावा, असा निर्णय संक्रमण परिषदेने राज्यातील सर्व रक्तपेढ्यांना सक्तीचा केला. रक्ताच्या एका पिशवीतून प्लेटलेट, प्लाझ्मा, आरबीसी हे तीन घटक वेगवेगळे होतात. त्यामुळे रक्ताची एक पिशवी मृत्यूच्या दारात उभ्या असलेल्या किमान तीन रुग्णांचा जीव वाचवू शकते. त्यामुळे रक्तातला हा एकेक घटक वेगळा करून गरजेनुसार आवश्यक तो घटक रुग्णाला उपलब्ध करून देण्यासाठी कम्पोनंट युनिटची गरज भासते.
मेयोतल्या रक्तपेढीची स्थापना झाल्यापासून इथे ही यंत्रणा नसल्याने मेयोचे दरवेळी रडगाणे सुरू होते. आता मार्चमध्ये मेयोत दोन कम्पोनंट युनिट दाखल झाले आहेत. त्यातले एक युनिट रक्तसंक्रमण परिषदेने, तर दुसरे युनिट वैद्यकीय शिक्षण व संशोधन विभागाने पुरविले आहे. एका युनिटसाठी जवळजवळ ३० कोटी या प्रमाणे ६० कोटी रुपये खर्चून मेयोला ही उपकरणे देण्यात आली. मात्र, रुग्णालयाच्या तुघलकी कारभारामुळे हे दोन्ही युनिट दोन महिन्यांपासून अद्याप इन्स्टॉल झालेले नाहीत. त्यामुळे रक्तघटक वेगळे करण्यासाठी यंत्रणा मिळूनही त्याच्या लाभापासून रुग्ण मात्र वंचित आहेत. त्यामुळे आता रुग्णांवरच धाय मोकलून रडण्याची वेळ आली आहे. यावरून आता एकमेकांवर जबाबदाऱ्या लोटण्याचा संतापनजक प्रकारही समोर येत आहे. एफडीएने परवाना दिला नसल्याचे मेयो प्रशासनाचे म्हणणे आहे, तर मशीनच इन्स्टॉल झाली नसल्याने निरीक्षण कशाचे करणार आणि त्याशिवाय परवाना कसा देणार, असे एफडीएचे म्हणणे आहे. या तमाशात रुग्णांची मात्र मोठी हेळसांड होत आहे.
रक्तपेढीच्या संकलनातही तूट
मेयोच्या रक्तपेढीत वर्षाला ६ हजार रक्ताच्या पिशव्यांचे संकलन केले जाते. यातला बहुतांश रक्तपुरवठा हा शिबिरांच्या माध्यमातून होतो. मेयोत दाखल होणाऱ्या रुग्णांची संख्या पाहता, विविध विभागांतून मेयोच्या रक्तपेढीकडे रोज किमान ३० रक्ताच्या पिशव्यांची गरज भासते. त्यातुलनेत मेयोत रोज सरासरीने २२ ते २५ रक्तपिशव्या संकलित होतात. रुग्णांच्या गरजेशी त्याचे सरासरी प्रमाण काढले, तर मेयोला रोज आठ ते दहा रक्तपिशव्यांचा तुटवडा भासतो. हे दोन्ही युनिट कार्यान्वित झाले, तर ही तूट भरून काढणे शक्य होणार आहे.