म.टा. प्रतिनिधी, नागपूर
महाराष्ट्र सरकारने राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे संस्थापक डॉ. केशव बळीराम हेडगेवार यांच्या नागपुरातील स्मारकाला पर्यटनस्थळाचा दर्जा देण्यात आला आहे. हेडगेवार यांचे स्मारक स्मृती मंदिर म्हणून ओळखले जाते. याबाबतची अधिसूचना जिल्हाधिकाऱ्यांनी नुकतीच जारी केली आहे.
महाराष्ट्र पर्यटन विकास महामंडळाने या स्मारकाला पर्यटनाचा दर्जा देण्याची शिफारस केली होती. ती जिल्हाधिकाऱ्यांनी मान्य केली. रेशीमबागेतील स्मृती मंदिराला पर्यटन स्थळाचा दर्जा द्यावा, अशी मागणी केली जात होती. या मागणीचा प्रस्ताव जिल्हा नियोजन आयोगाने जिल्हाधिकाऱ्यांकडे पाठवला होता. आता स्मृतिमंदिराला 'क' वर्ग पर्यटन स्थळाचा दर्जा मिळाल्याने विकास निधी मिळविण्याचा मार्ग मोकळा झाला आहे.
डॉ. हेडगेवार यांनी १९२५ मध्ये राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाची स्थापना केली. डॉ. हेडगेवार यांचे २१ जून १९४० रोजी निधन झाले. त्यांची अंत्ययात्रा रेशीमबाग येथून सुरू झाली होती. त्यामुळे रेशीमबाग हे संघ स्वयंसेवकांसाठी पूजनीय आहे. तसेच राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे मुख्यालयही नागपुरात आहे. दरम्यान, महाराष्ट्र पर्यटन विकास महामंडळाने स्मृती मंदिराचा 'नागपूर दर्शन' यादीत समावेश केला आहे. यापूर्वी नागपूर महापालिकेने स्मृती भवन आणि बाळासाहेब देवरस पथ त्रिवेणी स्मारक, गांधीबागाच्या विकासकामांसाठी तीन कोटी रुपयांची तरतूद केली आहे.
अशी चालते प्रक्रिया
- जिल्ह्यातील 'क' वर्ग पर्यटनस्थळाचा प्रस्ताव शासनस्तरावर सादर करणे, त्याची अंमलबजावणी करणे, आढावा घेण्याचे अधिकार जिल्हाधिकाऱ्यांच्या अध्यक्षतेखाली नेमण्यात आलेल्या समितीला आहे.
- महाराष्ट्र निसर्गसंपन्न आणि वैविध्यपूर्ण असल्याने स्थानिक परिस्थितीनुसार पर्यटनाचे निकष बदलतात. स्थळ निवडीच्या निकषात लवचिकता ठेवण्यात आली आहे.
- स्थानिक उपयुक्त निकषांच्या आधारे 'क' वर्ग पर्यटन स्थळ निवड करून जिल्हा नियोजन समितीला शिफारस केली जाते.
"डॉ. हेडगेवार स्मृती मंदिर परिसराला विजयादशमी आणि अन्य दिवशीही मोठ्या प्रमाणात पर्यटक भेट देतात. त्यामुळे महाराष्ट्र पर्यटन विकास महामंडळाने स्मृती मंदिराचा "नागपूर दर्शन' यादीत समावेश केला आहे. जिल्हा नियोजन समितीच्या बैठकीत या स्थळाला 'क' वर्ग पर्यटन स्थळ दर्जा देण्याबाबत मान्यता देण्यात आली आहे."
अश्विन मुद्गल, जिल्हाधिकारी
महाराष्ट्र सरकारने राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे संस्थापक डॉ. केशव बळीराम हेडगेवार यांच्या नागपुरातील स्मारकाला पर्यटनस्थळाचा दर्जा देण्यात आला आहे. हेडगेवार यांचे स्मारक स्मृती मंदिर म्हणून ओळखले जाते. याबाबतची अधिसूचना जिल्हाधिकाऱ्यांनी नुकतीच जारी केली आहे.
महाराष्ट्र पर्यटन विकास महामंडळाने या स्मारकाला पर्यटनाचा दर्जा देण्याची शिफारस केली होती. ती जिल्हाधिकाऱ्यांनी मान्य केली. रेशीमबागेतील स्मृती मंदिराला पर्यटन स्थळाचा दर्जा द्यावा, अशी मागणी केली जात होती. या मागणीचा प्रस्ताव जिल्हा नियोजन आयोगाने जिल्हाधिकाऱ्यांकडे पाठवला होता. आता स्मृतिमंदिराला 'क' वर्ग पर्यटन स्थळाचा दर्जा मिळाल्याने विकास निधी मिळविण्याचा मार्ग मोकळा झाला आहे.
डॉ. हेडगेवार यांनी १९२५ मध्ये राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाची स्थापना केली. डॉ. हेडगेवार यांचे २१ जून १९४० रोजी निधन झाले. त्यांची अंत्ययात्रा रेशीमबाग येथून सुरू झाली होती. त्यामुळे रेशीमबाग हे संघ स्वयंसेवकांसाठी पूजनीय आहे. तसेच राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे मुख्यालयही नागपुरात आहे. दरम्यान, महाराष्ट्र पर्यटन विकास महामंडळाने स्मृती मंदिराचा 'नागपूर दर्शन' यादीत समावेश केला आहे. यापूर्वी नागपूर महापालिकेने स्मृती भवन आणि बाळासाहेब देवरस पथ त्रिवेणी स्मारक, गांधीबागाच्या विकासकामांसाठी तीन कोटी रुपयांची तरतूद केली आहे.
अशी चालते प्रक्रिया
- जिल्ह्यातील 'क' वर्ग पर्यटनस्थळाचा प्रस्ताव शासनस्तरावर सादर करणे, त्याची अंमलबजावणी करणे, आढावा घेण्याचे अधिकार जिल्हाधिकाऱ्यांच्या अध्यक्षतेखाली नेमण्यात आलेल्या समितीला आहे.
- महाराष्ट्र निसर्गसंपन्न आणि वैविध्यपूर्ण असल्याने स्थानिक परिस्थितीनुसार पर्यटनाचे निकष बदलतात. स्थळ निवडीच्या निकषात लवचिकता ठेवण्यात आली आहे.
- स्थानिक उपयुक्त निकषांच्या आधारे 'क' वर्ग पर्यटन स्थळ निवड करून जिल्हा नियोजन समितीला शिफारस केली जाते.
"डॉ. हेडगेवार स्मृती मंदिर परिसराला विजयादशमी आणि अन्य दिवशीही मोठ्या प्रमाणात पर्यटक भेट देतात. त्यामुळे महाराष्ट्र पर्यटन विकास महामंडळाने स्मृती मंदिराचा "नागपूर दर्शन' यादीत समावेश केला आहे. जिल्हा नियोजन समितीच्या बैठकीत या स्थळाला 'क' वर्ग पर्यटन स्थळ दर्जा देण्याबाबत मान्यता देण्यात आली आहे."
अश्विन मुद्गल, जिल्हाधिकारी